Zamek w Reszlu
Zamek w Reszlu (1350-1401) - murowana siedziba biskupów warmińskich o charakterze obronnym i reprezentacyjnym.
Historia
Okolice dzisiejszego Reszla zamieszkiwało pierwotnie pruskie plemię Bartów (stąd wywodzi się również nazwa krainy - Barcja). Ok. 1240 r. Barcja została podbita przez Zakon Krzyżacki, lecz jego panowanie nad tym terenem musiało być utrwalane jeszcze przez najbliższe dziesięciolecia, gdyż najazdy pruskie trwały nieustannie i tereny przechodziły z rąk do rąk.
W 1241 r. wzniesiona została drewniano-ziemna strażnica. Stopień niestabilności sytuacji na tych terenach oddaje fakt, iż ziemie te zostały faktycznie oddane biskupom przez Krzyżaków dopiero w 1300 roku (przyznano je w 1254 r. jako część dominium). Stopniowo powstawała i rozwijała się tu osada miejska - w 1337 r. przyznano Reszlowi prawa miejskie. Powołano w nim komornictwo - ośrodek administracyjno-sądowniczej władzy biskupa.
W 1350 r. za czasów biskupa Jana z Miśni rozpoczęto budowę zamku w miejscu drewnianej warowni. Do końca czternastego wieku kontynuowali ją biskupi: Jan II Stryprock i Henryk III Sorbom, który rozbudował i uświetnił budowlę (dobudowanie skrzydeł mieszkalnych, nadbudowanie wieży, wzniesienie murowanych krużganków). Po przegranej przez Krzyżaków bitwie grunwaldzkiej Reszel uznał zwierzchnictwo króla polskiego Władysława Jagiełły. Znalazł się wśród miast założycielskich Związku Pruskiego wymierzonego w interesy Państwa Zakonu Krzyżackiego.
W czasie wojny trzynastoletniej zamek reszelski znajdował się pod okupacją krzyżacką ( 1455 - 1462). Po pokoju toruńskim Reszel znalazł się w obrębie państwa polskiego z zachowaniem swojej odrębności jako dominium biskupie. W 1505 roku zamek rozbudowano o mury obronne. Inicjatywę w tym miał biskup Łukasz Watzenrode, wuj Mikołaja Kopernika. Wzmocnienia okazały się pomocne w kolejnej wojnie z Krzyżakami. Ich najazd w 1520 r. został odparty. Klęska państwa krzyżackiego i Hołd Pruski zakończył zagrożenie dla miasta.
Pod koniec szesnastego wieku na zamku dokonano znaczącego remontu. Biskup Andrzej Batory w latach 1594-1597 przekształcił warownię w letnią rezydencję myśliwską. Cześć pomieszczeń przeznaczono na pokoje gościnne. W XVIII w. świetność budowli ulegała upadkowi - rozebrano część murów obronnych, a dokonana w 1767 r. lustracja ukazała dewastację i nieużytkowanie znacznej części zamku. W 1772 r. wraz z I rozbiorem Polski zamek przeszedł pod pruską administrację. Trzy lata później część zabudowań oddano w użytkowanie gminie ewangelickiej. W 1795 r. ustanowiono tu również więzienie.
Na początku dziewiętnastego wieku zamek został uszkodzony dwoma pożarami. W 1806 r. spłonęła główna wieża przeznaczona na magazyn spirytusu, a niedługo później więźniowie, na wieść o zwycięstwach Napoleona i postępach jego armii na wschód, wzniecili bunt i doprowadzili do poważnego pożaru. Zniszczenia były tak poważne, że rozważano rozbiórkę. O spowodowanie tragedii niesłusznie oskarżono Barbarę Zdunk. W 1811 r. spalono ją na jednym z ostatnich stosów w Europie. W latach 1822-1823 południowe skrzydło zamkowe przebudowane zostało na kościół. Obniżono wysokość pomieszczeń, rozebrano krużganki i sklepienia. Usunięto mury obronne by zyskać niezbędną cegłę. Prace nadzorował okręgowy budowniczy Blankenhorn. W 1894 r. dobudowano zwieńczenie wieży. Stożkowy dach z arkadowymi fryzami zaprojektował słynny restaurator zamku malborskiego Konrad Steinbrecht.
W 1929 r. na zamku powołano Muzeum Ziemi Ojczystej.Zamek zachował się podczas drugiej wojny światowej. Do 1952 roku użytkowała go gmina ewangelicka. W 1958 r. oddano go na cele kulturalne pod zarząd Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego "Pojezierze". Przez całe lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte prowadzono badania - najpierw archeologiczne, następnie konserwatorskie i adaptacyjne. W skrzydle południowym znajduje się oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. W zabudowaniach zamkowych otworzono również hotel i restaurację (od 2001 r.).
Architektura i wnętrza
Zamek położony jest w południowo-zachodniej części miasta. Zbudowano go na planie kwadratu 43m na 45m. Dziedziniec zamyka ceglany mur na kamiennej podstawie. Wjazd znajduje się w części zachodniej, a cylindryczna ośmiokondygnacyjna wieża w narożu północno-zachodnim. Od XVI w. przygotowano ją na użytkowanie broni palnej przez rozmieszczenie okienek strzelniczych. Wcześniej posiadała krenalaż. Z czasem rozbudowano również wjazd. Za dodatkowe zabezpieczenie zaczęła służyć tu wysunięta przed mur wieża. Nad wnęką służącą do opuszczania bramy mieściły się pokoje dla straży w dwóch kondygnacjach. Z chodnika strażnik mógł wejść na wieżę bramną. Po stronie zachodniej mur posiada chodniki dla straży, okienka strzelnicze i machikuły (obronne ganki wbudowane w mur i wysunięte tuż przed nim).
Budynek wschodni posiadał cztery kondygnacje. W piwnicach umieszczono magazyny i żywność. Spiżarnię, kuchnię i zbrojownię znajdziemy na parterze, a komnaty mieszkalne piętro wyżej. Najwyższe kondygnacje, na które wiodła droga z chodników straży, to miejsce na spichlerz i kolejne magazyny. Miejscem reprezentacyjnym było trójkondygnacyjne skrzydło południowe. Na pierwszym piętrze znajdował się refektarz i pokoje biskupa wraz z kaplicą o sklepieniu gwiaździstym. Pozostałe pomieszczenia posiadały również sklepienia gwiaździste i krzyżowo-żebrowe. Stosowano system ogrzewania podłogowego przy użyciu pieców. Zdobione murowane krużganki umożliwiały przejście pomiędzy budynkami. Istniały dwa gdaniska - od strony północno-wschodniej i południowej. Na północnej stronie umieszczono wieżę ustępową. Mury obronne zbudowano ze wschodu i południa. Stronę północną i zachodnią osłaniała rzeka Sajna i wąwóz wokół niej. Dla dodatkowej ochrony wykopano suchą fosę.
Ciekawostki
Źródło: http://www.podroze.zamkilodzkie.pl/reszel.htm
Mało kto pamięta, że pod koniec XVIII wieku proboszczem w Reszlu był Marcin Krasicki, brat poety i biskupa warmińskiego Ignacego Krasickiego, piastującego tę funkcję aż do ostatecznego rozbioru Polski w 1795 roku. Proboszcz Marcin Krasicki rezydował w starej plebanii, znajdującej się między kościołem a zamkiem. Tam też odbywały się spotkania rodzinne. Biskup nie miał zresztą specjalnie daleko do Reszla ze swojego Lidzbarka Warmińskiego.
Stara plebania szczęśliwie przetrwała pożary miasta i obecnie jest jednym z najstarszych budynków w Reszlu( 1444 r.). Kilkakrotnie była przebudowywana i remontowana. Ostatnio w roku 1923. Dziś niestety nie jest w najlepszym stanie.
Multimedia
Bibliografia
1. T. Dostojewski , Zamek Reszelski, Olsztyn 1966.
2. M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Zamki Państwa Krzyżackiego w dawnych Prusach, wydanie I, Olsztyn,2006.
3. A. Wróbel, Zamki krzyżackie,2012.
4. http://maria.bloog.pl/
5. http://www.reszel.pl/Historia,23,3.html
6. http://podroze.gazeta.pl/podroze/
7. http://mojemazury.pl/
8. http://www.podroze.zamkilodzkie.pl/
