Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce
Bazylika Mniejsza Nawiedzenia Najświetszej Maryi Panny w Świętej Lipce(1688-1693)-barokowe Sanktuarium Maryjne,kolebka kultu Maryjnego archidiecezji warmińskiej, "Częstochowa Północy", położona 70 kilometrów na północny wschód od Olsztyna i 6 kilometrów na wschód od Reszla.
Spis treści
Historia
To sławne sanktuarium Maryjne już od średniowiecza przyciągało rzesze pielgrzymów nie tylko z Warmii i Prus, ale także z najdalszych zakątków Polski.W pierszej połowie XV wieku istniala tu kaplica, która zburzono w czasie wprowadzania reformacji w Prusach Wschodnich (1524). Dzięki staraniom Stefana Sadorskiego, sekretarza króla Zygmunta III Wazy bispup Szymon Rudnicki w dniu 22 maja 1619 roku położył kamień węgielny pod budowę nowej kaplicy.Została ona powierzona jezuitom z Reszla, którzy objeli ja zarządzaniem w 1631 roku.Wzrastajaca liczba pielgrzymów zmusiła jezuitów do podjęcia budowy kościoła., W 1687 roku kapituła warmińska wydała pozwolenie a 1 listopada 1687 roku bispup Michał Stefan Radziejowski urocyście poświęcił kamień węgielny.Prace rozpoczęto wiosną następnego roku.Budowniczym kościoła był Jerzy Ertli, Tyrolczyk zamieszkały w Wilnie.Budowę zakończono w 1683 roku.Jego konsekracji dokonał biskup Jan Stanisław Zbąski 15 sierpnia 1693 roku.Sanktuarium a póżniej dom zakonny(1697-1698),czworoboczne obejście krużgankowe z narożnymi kaplicami(1694-1708) wznoszono na podmokłym terenie.Zarówno kościół, jak i krużganki postawiono na palach olchowych. Po kasacie zakonu Jezuici wrócili do Świętej Lipki w 1932r., podjęli prace związane z parafią i sanktuarium. Po wojnie rosła sława Sanktuarium, zaczęły odwiedzać pielgrzymki i wzrastał ruch wycieczkowy. Przybyły nowe zajęcia: oprowadzanie pielgrzymów i turystów, objaśnianie historii sanktuarium i prezentacja organów. Po wojnie nieustannie prowadzone są kosztowne prace konserwatorskie, które finansuje się głównie z ofiar pielgrzymów i turystów przybywających nie tylko z Polski,ale z całego świata.
Święte drzewo
Kościół stanął na miejscu rosnącej tu niegdyś lipy, która dała początek i nazwę miejscowości. Według dawnych opowiadań w zamku kętrzyńskim pewien skazaniec oczekiwał wyroku śmierci. W nocy przed wykonaniem wyroku objawiła mu się Matka Boża i poleciła wyrzeźbić figurkę. Rankiem znaleziono przy skazańcu cudowną figurę przedstawiającą Matkę Bożą z Dzieciątkiem na ręku. Sędziowie uznali to za znak, iż Bóg ułaskawił złoczyńcę, więc i oni go zwolnili. Ten ustawił figurkę na przydrożnej lipie. Wkrótce miejsce to zaczęło słynąć cudami. Przekazy historyczne w swej najstarszej wersji nie określają czasu opisywanych wydarzeń. Dopiero w wydaniach późniejszych z XIX wieku dodano, że miało to się dziać w pierwszej połowie XIV wieku.
Perła późnego baroku w Polsce
Święta Lipka to także obiekt zabytkowy niezwykłej wartości, zaliczany do najwspanialszych okazów późnego baroku w Polsce. Zespół architektoniczny złożony z kościoła, krużganku i klasztoru, posiada zachowaną w idealnym stanie bogatą i różnorodną dekorację. Wyposażenie wnętrza trwało ponad pięćdziesiąt lat. Ołtarz główny, ołtarze boczne, kunsztownie wykonane tabernakulum, organy, freski w kościele i w krużgankach, kuta brama, rzeźby w kamieniu i drewnie, dzieła artystycznego kowalstwa i ślusarstwa - to wszystko stanowi, że Święta Lipka jest "Perłą Baroku"- obiektem niezwykłej wartości zabytkowej, zaliczany do najwspanialszych okazów późnego baroku w Polsce.Ołtarze,ambona i konfesjonały są iednorodne, pochodzą z Królewca, z warsztatu kierowanego przez Jana Krzysztofa Doblaa a następnie Krzysztofa Peuckera.
Ołtarz główny
Jest dziełem Peuckera. z 1714 roku.Znajduje się w nim cudowny obraz Matki Boskiej Świętolipskiej - Matki Jedności Chrześcijan, namalowany w 1640 roku przez Bartłomieja Pensa z Flamandii.Przepiękne suknie se srebra za dziełem Samuela Grewa z Królewca(1719).Ten sam złotnik jest autorem dekoracji tabernakulum i monstrancji w kształcie lipy, która została skradziona z kościoła w 1980 roku.11 sierpnia 1968 r. Prymas Polski Ks. kardynał Stefan Wyszyński dokonał ceremonii przyozdobienia wizerunki Matki Boskiej koronami papieskimi.Sumę celebrował Ks. kardynał Karol Wojtyła.
Bazylika Mniejsza
Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 24 1utego 1983 r. nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł Bazyliki Mniejszej.Zazwyczaj taki tytuł jest przyznawany znaczniejszym kościołom: katedralnym, kolegiackim, zakonnym oraz sanktuariom maryjnym. Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 24 lutego 1983 roku nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł bazyliki mniejszej, a uroczyste ogłoszenie tego dekretu odbyło się 29 maja 1983 roku, czyli w dniu Nawiedzenia NMP. W tym dniu przybyła do Swiętej Lipki pielgrzymka gwiaździsta, prowadzona przez trzech biskupów równocześnie z trzech miast: Reszla, Kętrzyna i Mrągowa. Ordynariusz warmiński, biskup Jan Obłąk, odczytał bullę papieską i poświęcił tablicę pamiątkową, wmurowaną przy wejściu do kościoła.
Organy
Zbudowane zostały w latach 1719-1721 przez organmistrza z Królewca, Jana Josue Mosengela.Już w tamtych czasach organy Mosengela zaliczano do najlepszych instrumentów. Instrument początkowo projektowany jako 18-głosowy o dwóch manuałach (bez pedału), w ostatniej formie, w roku 1721, dysponował trzema manuałami, pedałem oraz dyspozycją 40 głosów o barokowym brzmieniu. Jak wszystkie instrumenty w tamtych czasach, organy świętolipskie posiadały trakturę mechaniczną, a niezbędne do gry powietrze pompowane było przez 4 klinowe miechy uruchamiane nożni e przez tzw. kalikantów. Podziwiany do dzisiaj niezwykle kunsztownie wykonany prospekt organów z ruchomymi figurami również jest dziełem warsztatu mistrza Mosengela, "organmistrza królewskiego". Przywiązywał on wielką wagę zarówno do brzmienia instrumentu jak i do jego wystroju zewnętrznego, którego elementy wykonywał w swoim warsztacie. Szafa zewnętrzna organów świętolipskich należy do najlepszych wzorców prospektów barokowych.Bogato zdobiona ornamentem roślinnym, złożonym głównie z przeplatanych wstęgami splotów akantu. Na zwieńczeniach wież umieszczone są rzeźby przedstawiające aniołów grających na różnych instrumentach.Wnętrze instrumentu zostało gruntownie przebudowane w 1905 roku. W miejsce większości barokowych głosów wstawiono nowe, o romantycznym brzmieniu (łącznie 35 głosów), a trakturę mechaniczną zastąpiono pneumatyczną.W czasie wojen światowych organy bardzo ucierpiały.Po wojnie uzupełniono brakujące piszczałki, a w roku 1970, opiekujący się instrumentem jezuita, brat Waldemar Strzyżewski uruchomił nieczynne przez długie lata figury.
W trzechsetną rocznicę konsekracji kościoła odbyło się w Świętej Lipce sympozjum naukowe poświęcone Feliksowi Nowowiejskiemu, a główna uroczystość jubileuszowa z udziałem Episkopatu Polski odbyła się 20 czerwca 1993 r.Od 1989 r.
W okresie wakacyjnym odbywają się w Bazylice "Świętolipskie Wieczory Muzyczne" w piątki o godz.20.00.
Multimedia
Bibliografia
1.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom II Święta Warmia, praca zbiorowa pod red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.
2.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Świętej Lipce.
