Hanna Skarżanka
(1917-1992) – aktorka, teatralna i filmowa
Spis treści
Biografia
Urodziła się 8 marca 1917 r. w Mińsku. Zamieszkała w Wilnie. W 1937 r. podjęła studia na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Następnie przeniosła się na polonistykę. Ukończyła polonistykę i Konserwatorium. Studiowała w Studio Dramatycznym Mieczysława Szpakiewicza. Należała do zespołu Teatru Małego w Wilnie. W czasie wojny pracowała jako kelnerka. Należała do Armii Krajowej. W 1944 r. pracowała w Polskim Teatrze Dramatycznym w Wilnie. W maju 1945 r. w ramach repatriacji wróciła do Polski. Pracowała w teatrach:
- Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu 1944-1945
- Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie 1945-1946
- Teatr Polski w Poznaniu 1946-1947
- Teatr Wojska Polskiego w Łodzi 1947-1949
- Teatr Polski w Warszawie – 1949-1952
- Teatr Narodowy w Warszawie 1952-1957
- Teatr Komedia w Warszawie 1957-1960
- Teatr „Ateneum” w Warszawie 1960-1975
- Teatr Studio w Warszawie 1975-1979
- Teatr Ateneum w Warszawie 1988-1991
W okresie stanu wojennego związała się z „Solidarnością”. Pełniła obowiązki kierownika artystycznego Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Organizowała koncerty, wystawy, sesje, występowała w kościołach warszawskich i na terenie Polski. Zmarła 8 listopada 1992 r. w Warszawie.
Twórczość
Przygotowywała się do debiutu jako Infantka w „Cydzie” Corneille’a w Wilnie, lecz wybuch wojny nie pozwolił na realizację tych planów. Debiutowała 3 grudnia 1944 r. w Polskim Teatrze Dramatycznym w Wilnie w „Wieczorze Mickiewiczowskim” w reżyserii Stanisława Milskiego. Debiutowała w filmie „Dwie godziny” w 1946 r. Wystąpiła m.in. w filmach i serialach: „Piątka z ulicy Barskiej”(1953), „Pokolenie” (1954), „Warszawska syrenka” (1956), „Pożegnania” (1958), „Czterej pancerni i pies” (1966), „Żywot Mateusza” (1966), „Polowanie na muchy” (1967), „Wesele” (1972), „Podróż za jeden uśmiech” (1972), „Wielka miłość Balzaka” (1973), „Doktor Judym” (1975), „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz” (1978), „Doktor Murek” (1979), „Ród Gąsieniców” (1979), „Miś” (1080), „Dolina Issy” (1982), „Popielec” (1982), „Modrzejewska” (1989). Występowała w kabarecie „Szpak”. Ceniona aktora dramatyczna, śpiewała nastrojowe piosenki m.in. „Walczyk kataryniarza”, „Szafirowa romanza”,„Nie wierzę piosence”. W 1965 r. wygrała III Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu utworem „Polska miłość”.
Twórczość w Olsztynie
Hanna Skarżanka pracowała w Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie w sezonie artystycznym 1945/1946. Wystąpiła w sztukach:
- S.O.S. – Tadeusz H. Kański, reż. Stanisław Milski, grana postać – Ona, premiera 15 grudnia 1945
- Od Cyda do Żołnierza Polskiego – program składany, reż. Władysław Surzyński, premiera 18 grudnia 1945
- Gwiazdor i kinomanki – Kazimierz Wroczyński, reż. Stanisław Milski, premiera 31 grudnia 1945
- Pigmalion – Bernard Shaw, reż. Stanisław Milski, grana postać – Eliza Doolitlle, premiera 16 stycznia 1946
- Wesele – Stanisław Wyspiański, reż. Artur Młodnicki, grana postać – Marysia, premiera 3 maja 1946
- Dama Kameliowa – Aleksander Dumas (syn), reż. Stanisław Milski, grana postać - Małgorzata Gautier, premiera 1 czerwca 1946
Jerzy Smoleński, recenzent „Wiadomości Mazurskich” pisał „Pięknie zagrała drobną rolę Maryni Hanna Skarżanka, która w „Weselu” wystąpiła pierwszy raz po dłuższej przerwie” [1]. Ale już rolę w „Damie Kameliowej” oceniał : „ Porywająca w grze Hanny Skarżanki kreującej rolę tytułową. Tej doskonałej i wielce obiecującej artystki nie widzieliśmy już dość dawno, więc liczyliśmy się z niespodziankami, ale to co nam pokazała, przeszło najśmielsze oczekiwania. Skarżanka można to już śmiało powiedzieć – stanowi na terenie teatru klasę samą dla siebie. Jej Małgorzata – to skończone arcydzieło aktorskiej treści i formy: wycyzelowana do najdrobniejszych szczegółów technika i kapitalna docierająca do najgłębszej treści słowa i gestu ekspresja. A całość podana z przedziwnie uroczą prostotą i swobodą, która najbardziej sztukę zbliża do prawdy. Trudno omawiać poszczególne momenty jej gry: wszystkie były jednako sugestywne. Wystarczy powiedzieć, że Skarżanka panowała niepodzielnie na scenie, nawet wtedy, gdy milczała w rozgwarze innych ról, kiedy zatym nie miała za sobą oparcia w tekście sztuki. Jeśli do tego dodać doskonałe warunki zewnętrzne, które predystynują ją do tej roli, będziemy mieli obraz Małgorzaty, jakiemu sam Dumas nie wiele mógłby zarzucić” [2]. 18 stycznia 2011 r. w Olsztynie uhonorowano artystkę w Alei Gwiazd naprzeciwko Teatru im. Stefana Jaracza rzeźbą Adama Myjaka, w areopagu Wolnych Ptaków Sztuki.
Nagrody i odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1962)
- Odznaka „Za zasługi dla Warszawy” (1966)
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
- Nagroda za drugoplanową rolę kobiecą w filmie „Polowanie na muchy” na Lubuskim Lecie Filmowym (1970)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2007, pośmiertnie)
Ciekawostki
Siostrą Hanny Skarżanki była Barbara Skarga (1919-2009), profesor filozofii. Córka, Ewa (1944-2005) była aktorką. Wnuczka Katarzyna (1968- ) oraz brat Edward Skarga (1924- ) i bratanek Piotr Skarga (1948- ) są aktorami.
Bibliografia
- Duniec, Krystyna: Hania rozpuszczalnik / Krystyna Duniec // „Foyer”. – Nr 13/14 (2005)
- Maniewski, Maciej: Do tańca, i do różańca / Maciej Maniewski // „Film”. – 2000, nr 8, s. 100-102.
- Sadowy, Witold: Hanna Skarżanka : wspomnienie / Witold Sadowy // „Gazeta Wyborcza - Stołeczna”. – 2005, nr 18
