Jerzy Nowosielski

(1923-2011) – malarz, grafik, rysownik, scenograf, autor ikon, filozof, teolog

Bibliografia

Urodził się 7 stycznia 1923 w Krakowie, jako syn urzędnika kolejowego Stefana Nowosielskiego, grekokatolika (z pochodzenia Łemka) i Anny Harlaender z rodziny spolonizowanych Austriaków. 2 lutego 1924 r. został ochrzczony w cerkwi greckokatolickiej pw. św. Norberta przy ul. Wiślnej 11 w Krakowie. W latach 1937-1938 odbył z ojcem podróże do Ławry Poczajowskiej na Wołyniu, do Krzemieńca i do Lwowa. W 1940 r. rozpoczął studia w krakowskiej Kunstgewerbeschule, które przerwał po dwóch latach i w 1942 r. wstąpił do wspólnoty monastyru św. Jana Chrzciciela pod Lwowem. Po kilku miesiącach, z powodu choroby wrócił do Krakowa. W 1945 r. podjął naukę na wydziale malarstwa Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Krakowie w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa. Przerwane studia dokończył eksternistycznie dopiero w 1961 r. Przez większość życia związany był z rodzinnym Krakowem. Podróżował jednak i tworzył w wielu miejscach w kraju i za granicą, m.in. na Warmii i Mazurach. Zmarł 21 lutego 2011 r. w Krakowie.

Twórczość

Uprawiał malarstwo ścienne, sztalugowe, rysunek oraz scenografię. Malował akty kobiece, martwe natury, pejzaże, obrazy abstrakcyjne. Jest autorem kilku tysięcy rysunków. Prace artysty znajdują się w licznych zbiorach muzealnych w Polsce i w kolekcjach prywatnych (USA, Kanada, Francja, Niemcy). Przygotował także dekoracje i kostiumy do sztuk teatralnych. Duży wpływ na jego twórczość miała sztuka bizantyjska, której elementy łączył ze sztuką nowoczesną. Fascynacje liturgią wschodnią wyniósł z tradycji rodzinnej. Wychowany został w wierze greckokatolickiej. Jego niepowtarzalny styl charakteryzuje się stosowaniem płaskiego układu barwnych plam obwiedzionych czystą linią konturu. Stworzone przez niego ikonostasy, drogi krzyżowe, wizerunki Chrystusa i Bogurodzicy należą do najwybitniejszych osiągnięć współczesnej sztuki sakralnej. Jego prace można spotkać w wielu cerkwiach greckokatolickich, między innymi w: Białym Borze, Wrocławiu, Lublinie, Trzebiatowie, Zawierciu, Gródku Białostockim. Jest autorem licznych polichromii w kościołach (m. in. w kościoła św. Ducha w Nowych Tychach, kościoła w Wesołej k. Warszawy, cerkwi w Lourdes we Francji) oraz ikonostasów (m. in. w cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej w Krakowie). W regionie Warmii i Mazur znajdują się:

• ikonostas i polichromie (oryginalne przedstawienie Matki Jezusa oraz świętych Kosmy i Damiana, patronów farmaceutów i lekarzy) w cerkwi pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Górowie Iławeckim (dawny kościół ewangelicki).
• ikony na bocznych ścianach i ikonostas w bocznej krypcie w cerkwi pw. św. Norberta w Górowie Iławeckim. Ikonostas pierwotnie wykonany został do kaplicy św. Doroty w klasztorze oo. augustianów. Obecnie nie jest wykorzystywany do kultu religijnego.
• ikonostas w kaplicy monasterskiej Ojców Bazylianów w Węgorzewie

Nowosielski jest także autorem polichromii oraz obrazów sakralnych w wielu cerkwiach, m.in. w Kętrzynie. Prace Nowosielskiego znajdujące się w Górowie Iławeckim powstały w latach 1983-1984, z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Juliana Gbura. Autorski projekt zakładał aranżację wnętrz remontowanej świątyni, ikonostas oraz polichromie.

Nagrody i odznaczenia

• Nagroda Wielkiej Fundacji Kultury za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury (1993)
• Złoty Medal Gloria Artis (2008)
• Nagroda Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich (2010) – „w uznaniu dla osiągnięć artystycznych oraz jego wytrwałej pracy na rzecz pojednania Kościołów i narodów”

Jerzy Nowosielski był doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego i laureatem Srebrnego Medalu „Cracoviae Merenti” przyznawanego za zasługi dla Krakowa.

Działalność

Od 1947 r. był asystentem Tadeusza Kantora, po trzech latach wyjechał do Łodzi, gdzie był kierownikiem artystycznym Państwowej Dyrekcji Teatrów Lalek. Związał się z Grupą Młodych Plastyków (I Grupa Krakowska), a od 1957 r. był członkiem-współzałożycielem II Grupy Krakowskiej. W latach 1957-1962 wykładał w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, a od 1962 do emerytury w 1993 r. w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1996 r. działa założona przez Jerzego i Zofię Nowosielskich Fundacja przyznająca nagrody młodym wyróżniającym się artystom.

Przynależność do organizacji

• Członek Polskiej Akademii Umiejętności (od 1944 r.)
• Członek Grupy Młodych Plastyków i Grupy Krakowskiej

Publikacje

Jest autorem prac teoretycznych na temat malarstwa i ikonografii, m.in.: Wokół ikony. Rozmowy z Jerzym Nowosielskim (1985), Inność prawosławia (1991)

Bibliografia

1. Tхiр, Богдан: Вiдiйшoв художник / Богдан Tхiр // „Благовіст”. – 2011, nr 3, s. 1, 4-5.

Zobacz też

• Strona Miasta i Gminy Biały Bór
• Serwis www.culture.pl
• Bohdan Tchórz, Wspomnienie o Jerzym Nowosielskim, materiał na stronie ukraincy.wm.pl