Marion Dönhoff
Marion Dönhoff (1909-2002) - hrabina urodzona w Prusach Wschodnich, niemiecka dziennikarka, pisarka, redaktorka naczelna i współwydawczyni tygodnika „Die Zeit”, rzeczniczka min. polsko-niemieckiego pojednania.
Spis treści
Dzieciństwo i młodość
Marion Dönhoff urodziła się jako najmłodsza z siedmiorga dzieci dorastając w zamku we Friedrichstein w Prusach Wschodnich (obecnie Kamienka w Obwodzie Kaliningradzkim) 2. grudnia 1909 r. Jej matką była Maria Dönhoff, dama dworu u ostatniej cesarzowej Niemiec Augusty Wiktorii, żony Wilhelma II, ojcem zaś dyplomata i polityk August Graf Dönhoff. Do jej najbliższych przyjaciół należał kuzyn Heinrich von Lehndorff (zamordowany przez hitlerowców za udział w spisku 20. lipca 1944 r.) oraz siostra Karin znana jako Sissi. W 1924 r. doznała ciężkiego wypadku samochodowego, po którym rodzina wysłała ją do żeńskiego pensjonatu w Berlinie. W dwa lata później przeniosła się do gimnazjum w Poczdamie, tam w 1929 r. zdała maturę. W lecie 1931 r. rozpoczęła studia ekonomiczne w Królewcu. Zmieniła dość szybko uczelnię na Uniwersytet we Frankfurcie nad Menem, gdzie ze względu na sympatie lewicowe przylgnęło do niej określenie "czerwonej hrabiny". Uczestniczyła w komunistycznych zebraniach i rozprowadzała ulotki. Musiała bronić się przed studentami o zapatrywaniach pronazistowskich. Dwóch z trojga jej braci wstąpiło do NSDAP. Po dojściu nazistów do władzy 30.01.1933 r. Marion wyemigrowała do Szwajcarii. Przeniosła się do Uniwersytetu w Bazylei. W 1935 r. uzyskała tytuł doktora nauk politycznych. W latach trzydziestych Dönhoff sporo podróżowała. Odwiedziła Polskę, Albanię, Wielką Brytanię i Francję. W 1938 r. powróciła do Prus Wschodnich. Przez okres drugiej wojny światowej przebywała w Kwitajnach, gdzie administrowała okolicznymi rodzinnymi dobrami.
Ruch oporu i ucieczka
Po ataku hitlerowskich Niemiec na ZSRR Marion odbyła pięciodniową wycieczkę po Prusach Wschodnich. Chciała w ten sposób pożegnać się z rodzinnymi stronami. Jej brat Heinrich zginął w 1942 r. w katastrofie lotniczej. Służył w owym czasie w Wehrmachcie jako kapitan. Marion Dönhoff sprzeciwiając się rządom hitlerowców utrzymywała podczas wojny kontakt z ruchem oporu - Kręgiem z Krzyżowej. Pomagała w przygotowaniach do zamachu na Hitlera 20. lipca 1944 r. Nie brała w nim jednak bezpośredniego udziału. Udało jej się w owym czasie za pośrednictwem przyjaciela spotkać w Szwajcarii z Prezesem Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża Carlem Jacobem Burckhardtem. Przekazała mu informację o szykowanym przewrocie w Niemczech. Burckhardt znał rodzinę Dönhoffów - w czasie gdy pełnił obowiązki Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gdańsku odwiedzał często zamek we Friedrichstein. Po nieudanym zamachu Marion przesłuchiwało Gestapo. Jej nazwisko nie znajdowało się w żadnym zarekwirowanym dokumencie spiskowców. To uratowało jej życie. Głęboko przeżyła śmierć przyjaciela Heinricha von Lehndorffa zamordowanego przez nazistów za uczestnictwo w spisku.
W nocy z 22. na 23. stycznia 1945 r. Dönhoff uciekła konno z Kwitajn przed nadciągającą Armią Czerwoną. Podróż trwała siedem tygodni. Plan ucieczki powstał już w czasie jesieni poprzedniego roku. Dotarła ostatecznie do Hamburga. W grudniu 1945 r. pojechała do Norymbergi, by obserwować rozpoczynający się proces niemieckich zbrodniarzy wojennych.
Działalność
W 1946 r. brytyjskie władze okupacyjne wydały licencję na wydawanie tygodnika nazwanego „Die Zeit” grupie dziennikarzy w Hamburgu, do której szybko dołączyła Marion. Gazeta prezentowała lewicowy punkt widzenia. Dönhoff i jej koledzy sprzeciwiali się w artykułach arbitralnym decyzjom władz okupacyjnych i demontażowi przemysłu niemieckiego na poczet reparacji wojennych. Takie stanowisko gazety szybko doprowadziło do konfliktów z cenzurą. Redaktor naczelny Ernst Samhaber został przez to zdjęty ze stanowiska.
W 1948 r. po zamordowaniu w Jerozolimie szwedzkiego dyplomaty, wysłannika ONZ hrabiego Folke Bernadotte przez członków izraelskiej organizacji paramilitarnej Marion Dönhoff napisała głośny artykuł krytykujący nacjonalizm ówczesnych władz nowoutworzonego żydowskiego państwa.
W 1952 r. Dönhoff stanęła na czele działu politycznego w gazecie jako następczyni Ernsta Friedlandera. Dwa lata później, w sierpniu 1954 r. zrezygnowała ze stanowiska w akcie protestu po opublikowaniu artykułu o Carlu Schmicie - znanym hitlerowskim politologu i prawniku. Wyjechała do Londynu. Związana była tam przez pewien czas z redaktorem naczelnym "Observera" Davidem Astorem. W listopadzie napisała list do wydawcy "Die Zeit" krytykujący ówczesnych głównych współtwórców dziennika. Następny rok przyniósł szansę powrotu Marion do Niemiec po tym, jak redaktor naczelny Richard Tuengel zmuszony był opuścić dziennik na skutek wyroku sądu. Gazeta wkrótce przywróciła liberalny kurs, gdyż wydawca uznał, że przyniesie to sukces.
W 1955 r. Marion uczestniczyła jako dziennikarka w podróży kanclerza RFN Konrada Adenauera do Moskwy. Wizyta nie przyniosła sukcesu w sprawie zjednoczenia Niemiec. Zdecydowano jedynie o wymianie ambasadorów i zwolnieniu niemieckich jeńców wojennych z obozów w ZSRR. Rozczarowana Dönhoff podniosła krytykę wobec Adenauera wytykając mu zwrot w polityce zagranicznej. Nadzieje na odrodzenie stolicy niemieckiej w Berlinie legły w gruzach. Pozytywnie oceniała jednak wzrastającą rolę RFN w wolnym świecie, pojednanie z Francją i działalność dominującej partii CDU.
W 1962 r. odwiedziła Polskę pierwszy raz po ucieczce z Prus Wschodnich. Zawarła swoje wspomnienia w książce "Nazwy, których nikt już nie wymienia". 1 lipca 1968 r. została redaktorem naczelnym gazety "Die Zeit".
W 1970 r. urzędujący przez rok kanclerz RFN Willy Brandt zaprosił Marion razem z Guntherem Grassem, Siegfriedem Lenzen i Henri Nannenem na podróż do Polski, gdzie miał zostać podpisany traktat polsko-niemiecki. Dönhoff została w Niemczech - zbyt bolesna byłaby dla niej obecność przy formalnym przypieczętowaniu zwierzchnictwa polskiego na ziemi dawnych Prus Wschodnich, z których się wywodziła. Uznawała jednakże postanowienia traktatu za słuszne.
W 1971 r. Marion Dönhoff otrzymała nagrodę pokojową od niemieckiej prasy. Rok później zrezygnowała ze stanowiska redaktora naczelnego "Die Zeit". Poświęciła się pracy wydawniczej. Współpracowała z Helmutem Schmidtem po jego odejściu ze stanowiska kanclerza RFN.
W 1988 r. została założona działająca do dziś Fundacja Marion Dönhoff. Jej główne zadania to: wspieranie nauki i badań naukowych, pomoc dla młodzieży, wspieranie projektów i instytucji kultury oraz pomoc w procesie kształcenia.
Na początku lat dziewięćdziesiątych Marion wydawała wraz z innymi autorami znane manifesty, w których poruszała tematy życiowych wartości poświęcenia, służby i odpowiedzialności, a także o ówczesnych problemach i perspektywach związanych z upadkiem komunistycznego NRD i zjednoczeniem Niemiec.
W 1996 r. Dönhoff założyła Towarzystwo "Neue Mittwochsgesellschaft". Znane osobistości ze świata nauki, polityki i kultury spotykały się w Hamburgu raz w tygodniu. Odbywano dyskusje ponad podziałami politycznymi uczestników. Była to forma kontynuacji tradycji środowych spotkań w dziewiętnastowieczym Berlinie. W spotkaniach uczestniczyli m. in.: Helmut Schmidt i Richard von Weizsäcker.
W 2001 r. po zmianie w strukturze właścicieli dziennika "Die Zeit" zaprzestała swoją długoletnią działalność wydawniczą. Spędzała swoje ostatnie dni na zamku Crottorf należącego do jej siostrzeńca Hermanna Graf Hatzfeldta, gdzie od dłuższego czasu mieszkała. Zmarła w dniu 11. marca 2002 r. W nabożeństwie żałobnym pięć dni później uczestniczyli m. in: Helmut Schmidt, Richard von Weizsäcker, Ralf Dahrendorf, Rudolf Augstein, Theo Sommer i Hartmut von Hentig.
Upamiętnienie
Była znana na świecie z liberalnych i tolerancyjnych poglądów jako rzeczniczka pojednania między Europą Wschodnią i Zachodnią po drugiej wojnie światowej, przeciwniczka apartheidu w RPA, udzielała pomocy ruchowi oporu w hitlerowskiej III Rzeszy. Od 2003 r. przyznaje się nagrodę jej imienia za działalność na rzecz międzynarodowego porozumienia. Te zasługi były powodem, iż w lutym 1995 roku delegacja złożona z przedstawicieli Zarządu STO, Rady Rodziców, nauczycieli i uczniów Społecznego Liceum Ogólnokształcącego Towarzystwa Oświatowego w Mikołajkach pojechała do Hamburga, aby prosić hrabinę Marion Dönhoff o zgodę na nadanie Jej imienia ich szkole. Prośba spotkała się z życzliwym przyjęciem i 27 maja tego roku odbyła się uroczystość nadania imienia Marion Dönhoff mikołajskiemu Liceum. Corocznie Marion Dönhoff uczestniczyła w uroczystości rozdania świadectw maturalnych i zachęcała młodych ludzi do wcielania w życie uniwersalnych wartości: tolerancji, wzajemnego szacunku i pracy dla dobra innych ludzi. Ostatnia wizyta miała miejsce w maju 2001 roku.
Nagrody
Doktor honoris causa przyznany przez Smith-College, MA (1962), przez Columbia University New York (1982), przez New School for Social Research, New York (1987), przez Georgetown University Washington, przez Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu (1991), przez Uniwersytet Birmingham (1999) oraz przez Uniwersytet w Kaliningradzie (1999). Nagroda im. Josepha-E.Drexel (1964), Nagroda im. Theodora Heuss (1966), Nagroda Pokoju Niemieckiego Księgarstwa (1971), Nagroda im. Erasmus (1979), Senator Honorowy Uniwersytetu Hamburga (1982), Złota Plakieta Związku Zawodowego Policji (1982), Medal im. Wolfganga Döring (1984), Nagroda Fundacji Louise Weiss (1985), Nagroda im. Heinrich Heine (1988), Nagroda Kultury Miasta Herdecke (1993), Nagroda im. Brücke-Preis Görlitz (1993), Profesor honoris causa Uniwersytetu Hamburga (1994), Nagroda Wolności im. Roosevelta (1994), Medal im. Reinhold Maier (1995), Nagroda im. Erich Kästner (1996), Nagroda im. Bruno Kreisky (1999), Nagroda im. Georg Dehio w Gdańsku (1999), Obywatelka honorowa wolnego miasta i miasta hanzy Hamburg (1999), Nagroda im. Hermann Sinsheimer (1999), Europejska Nagroda im. St.Ulrichs (2000). W 2001 r. Marion Dönhoff otrzymała prestiżową Nagrodę Kapituły im. Biskupa Ignacego Krasickiego, działającej w Olsztynie: „za światłą działalność dziennikarską, pisarską i społeczną na rzecz zrozumienia, pojednania oraz przyjaźni narodów sąsiedzkich Europy” .
Publikacje
Wybrane publikacje
1.Namen, die keiner mehr nennt. Ostpreußen – Menschen und Geschichte, Wydawnictwo Diederichs, Düsseldorf ,1962. Tytuł wydania polskiego: Nazwy, których nikt już nie wymienia. Prusy Wschodnie - Ludzie i historia.
2.Reise in ein fernes Land.Bericht über Kultur, Wirtschaft und Politik in der DDR, Wydawnictwo Rowohlt, Hamburg, 1964. (współautorka). Polski tytuł: Podróż do dalekiego kraju. Sprawozdanie o kulturze, gospodarce i polityce w NRD.
3.Weit ist der Weg nach Osten. Berichte und Betrachtungen aus fünf Jahrzehnten, Wydawnictwo DVA, Stuttgart, 1985. Polski tytuł: Daleka jest droga na Wschód. Sprawozdania i obserwacje
z 50–u lat.
4.Preußen – Maß und Maßlosigkeit), Wydawnictwo Siedler, Berlin, 1987. Polski tytuł: Prusy – Umiar i bezmiar.
5. Kindheit in Ostpreußen, Wydawnictwo Siedler, Berlin, 1988. Tytuł wydania polskiego: Dzieciństwo w Prusach Wschodnich. Tytuł wydania polskiego: Dzieciństwo w Prusach Wschodnich.
6.Bilder die langsam verblassen. Ostpreußische Erinnerungen, mit Fotos von Wladimir Federenko Wydawnictwo Siedler, Berlin 1989. Tytuł polski: Obrazy, które powoli blakną. Wspomnienia z Prus Wschodnich, ze zdjęciami Wladimira Federenko.
7.Ritt durch Masuren, mit Fotos von Dietrich Weldt, Wydawnictwo Rautenberg, Leer, 1992. Polski tytuł: Konno przez Mazury, ze zdjęciami Dietricha Weldt.
Multimedia
Bibliografia
1.http://de.wikipedia.org/wiki/Marion_D%C3%B6nhoff
2.http://www.marion-doenhoff.de/?seite=stiftung&sprache=pl
3.http://www.ostpreussen.net/ostpreussen/orte.php
4. http://www.slo-mikolajki.pl/patronka.html
