Organy z kościoła ewangelicko-augsburskiego w Pasymiu

Źródło: www.pasym-parafia.pl/

Źródło: E. Olkowska, Prospekt organowy z Pasymia, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski” R. 4 (2002), s. 104.

Zabytek techniki z początku XVIII wieku, znajdujący się w kościele ewangelicko-augsburskim w Pasymiu.

Historia

Pierwsza wzmianka o istniejących w tym kościele organach pochodzi z 1705 roku. W związku z planowaną budową nowego instrumentu dokonano wówczas wyceny urządzenia już istniejącego. Wykonawca, w ramach części ekwiwalentu za pracę, miał przejąć materiał z wcześniejszego instrumentu. Nowe organy zamówiono w pracowni Jahanna Jozuego Mosengela w Królewcu. Dokładny czas ich powstania nie jest znany. Przypuszcza się jedynie, że prace trwały kilka miesięcy i zakończono je jeszcze w 1705 roku. Podstawę pod chór, gdzie instrument miał być ustawiony, wymurował Adam Winkelmann, natomiast prace stolarskie wykonał Peter Schultz. W kolejnych latach przyozdabiano szafę organową. Prace malarskie wykonano dopiero w 1744 roku, co uwieczniono na prospekcie, umieszczając tam datę. To też było przyczyną wieloletniego zamieszania we właściwym ustaleniu czasu powstania samego instrumentu. Organy przetrwały do początku XX wieku. W 1902 roku, na zlecenie pasymskiego kolegium kościelnego, nowy instrument wykonał Carl Novak z Królewca. Umieścił on nowe urządzenie w starej obudowie po organach Mosengela, nie usuwając dawnych prospektowych piszczałek, które od tej pory pełnić zaczęły jedynie rolę dekoracyjną. Po II wojnie światowej brak należytego użytkowania i konserwacji spowodował, że organy w szybkim stopniu niszczały. W latach 70-tych poddano częściowej konserwacji jedynie prospekt organowy. Dopiero w połowie lat 90-tych XX wieku podjęto decyzję o odrestaurowaniu instrumentu Mosengela oraz całościowej konserwacji prospektu. Urządzenie z fabryki Carla Novaka odstąpiono parafii Starokatolickiego Kościoła Mariawitów w Cegłowie koło Mińska Mazowieckiego. Inauguracja przeniesionego instrumentu odbyła się 12 listopada 2000 roku.

Opis

Organy są wyposażone w trakturę mechaniczną i klapowe, tradycyjne wiatrownice. Piszczałki wykonano z drewna sosnowego, świerkowego, dębowego i stopu cyny. Ozdobny stół gry posiada jedną klawiaturę ręczną o 45 klawiszach, z tak zwaną krótką oktawą w basie. Na zestaw brzmieniowy składa się 12 głosów, a ich nazwy znajdują się obok kutych z żelaza kluczy rejestrowych, umieszczonych w dwóch rzędach. Pierwotnie instrument zaopatrywany był w sprężone powietrze przez cztery miechy. Po renowacji zainstalowano w nich dmuchawę elektryczną. Konstrukcja prospektu zbudowana została na zasadzie zwartego bloku, o przewadze elementów pionowych bez wyodrębnionego pozytywu. Szafa organowa jest dwukondygnacyjna, trójosiowa, złożona z wysokiego płaskiego cokołu w pierwszej kondygnacji i trójwieżyczkowej obudowy piszczałek, stanowiącej drugą kondygnację, dekorowanej rzeźbami figuralnymi. Na gzymsie wieńczącym pola międzywieżyczkowe znajdują się nazwiska fundatorów prospektu. Są to: po lewej Michael Lichotius – proboszcz kościoła w Pasymiu w latach 1729 -1760, po prawej Friedrich.

Bibliografia

1. Łyjak, Wiktor Z.: Jedno oblicze a trzy odsłony organów w Pasymiu / Wiktor Z. Łyjak // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 3 (2001), s. 181-188.
2. Olkowska, Ewa: Prospekt organowy z Pasymia / Ewa Olkowska // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 4 (2002), s. 104-109.