Planetarium w Olsztynie
Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Olsztyński obiekt użyteczności publicznej (przy ul. Piłsudskiego), centrum naukowo-rozrywkowo-edukacyjne (pełna nazwa – Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne) ; drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Siedziba Federacji Miast Kopernikowskich [1].
Spis treści
Pierwotna nazwa
Planetarium Lotów Kosmicznych
Projekt
Gmach zaprojektował Ludomir Gosławski oraz zespół „Miastoprojektu-Olsztyn”. Wystrój wnętrz zaprojektowali plastycy Henryk Mączkowski, Zbigniew Juriewicz, Bogdan Stefanów.
Powstanie
Inicjatywa budowy planetarium wyszła ze strony Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” w listopadzie 1969 r. Konsultację wykonano w Zakładach Carl Zeiss Jena w Niemczech (ówczesnym NRD), wówczas to wybrano model aparatury projekcyjnej Raumflugplanetarium. Rząd zaaprobował decyzję o budowie 1 lipca 1971 r. i jesienią ruszyły prace ziemne (kier. bud. inż. Jan Bartosik z Olsztyńskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego). Planetarium otwarto 19 lutego 1973 r. – w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – jako pomnik ku czci astronoma.
Charakterystyka
- obiekt o łącznej powierzchni użytkowej 2.500 m², z czego 1.500 m² zajmuje Planetarium, 600 m² - Biuro Wystaw Artystycznych i 400 m² - kawiarnia „Andromeda” (obecnie Miejska Biblioteka Publiczna)
- kopuła o średnicy 15 m – z wewnętrzną stroną pokrytą perforowaną blachą aluminiową wyłożoną od zewnątrz materiałem dźwiękochłonnym (oświetlona przez 26 reflektorów: 8 białych i po 6 niebieskich, zielonych i czerwonych)
- w atrium – na wschodniej ścianie kolorowa mozaika z 205 płytek (powierzchnia całkowita ok. 76 m²) przedstawiająca emaliowane niebo (autorstwo: plastyk Stefan Knapp ; technika: oryginalna autora – pokrywanie wytłaczanych płyt stalowych kolorową emalią i wypalanie [2]). Atrium Planetarium stanowi również wejście do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie
- w hallu
- portret Mikołaja Kopernika (autorstwo: Stefan Knapp)
- malowidło ścienne przedstawiające ciemny obłok pyłowy Koński Łeb z gwiazdozbioru Oriona (autorstwo: Zygmunt Droński)
- widownia na 200 miejsc
- projektor Spacemaster RFP
- biblioteka specjalistyczna ze zbiorem kilku tysięcy woluminów oraz kilkudziesięcioma tytułami czasopism (głównie z astronomii, astronautyki i dyscyplin pokrewnych)
- ekspozycja stała zrekonstruowanych instrumentów astronomicznych Mikołaja Kopernika
Priorytet
- popularyzacja nauki
- dydaktyka astronomii i nauk pokrewnych
Działalność
(w wyborze)
- projekcje filmów-widowisk o tematyce astronomicznej i astronautycznej (w różnych wersjach językowych) – popularne oraz jako oferta dydaktyczna dla szkół (corocznie ogląda je kilkadziesiąt tysięcy widzów)
- 1989 r. – tematyka projekcji: „Gwiazdy medycejskie”, „Do gwiazd”, „Gwiezdne wojny czy pokój” (luty)
- imprezy okolicznościowe
- 1979 r. – Dni Zdobywców Kosmosu (12-29 kwietnia - z okazji 18. rocznicy lotu Jurija Gagarina)
- 1998 r. - obchody w 25. rocznicę powstania planetarium (19 grudnia)
- 2009 – współorganizacja (wraz z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Olsztynie oraz Samorządem Miasta Olsztyna) imprezy i wystawy pt. „Olsztyn – przestrzeń kosmiczna” (ekspozycja w olsztyńskiej Galerii Stary Ratusz)
- seminaria, sejmiki, zjazdy
- 1982 r. - II Sejmik Generalny Miłośników Astronomii i Astronautyki (20-21 marca)
- 1997 r. - VII Seminarium Meteorowo-Meteorytowe (2-3 maja)
- przeglądy książek i czasopism
- ekspozycje stałe
- model Sputnika I
- okruchy gruntu księżycowego
- wystawy zmienne
- 1976 r. - „Ziemia oglądana z kosmosu” oraz „Księżyc w świetle najnowszych badań” (wernisaż – 19 lutego)
- 1985 r. - „O pokój w Kosmosie” zorganizowana przez olsztyńskie Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w Olsztynie (wernisaż - 12 kwietnia)
- 1996 r. - ekspozycja malarstwa absolwentów Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Olsztynie pt. „Dyplom ‘1996” (wernisaż - 25 maja)
- 2009 r. – współorganizacja wystawy „>Wszechświat z Ziemi<. Międzynarodowy Rok Astronomii” wraz olsztyńskim Biurem Wystaw Artystycznych (ekspozycja zdjęć kosmosu w BWA ; wernisaż – 06 sierpnia)
- odczyty i wykłady
- 1985 r. - cykl pt. „O kometach prawie wszystko"
- 1987 r. – cykl pt. „Panorama radzieckiej astronomii i astronautyki” ; głoszący: Kazimierz Schilling, Jadwiga Biała, Krystyna Mościcka, Zbigniew Gałecki, Bogusław Kulesza, Lidia Sobkiewicz, Ewa Janaszak
- listopad-grudzień 1989 r. - cykl pt. „Kosmiczna Odyseja voyagerów” ; głoszący: Krystyna Mościcka, Kazimierz Schilling, Bogusław Kulesza, Jadwiga Biała, Ewa Janaszak, Zbigniew Gałecki
- 1994 r. - cykl „Astronomiczne to i owo” ; głoszący Andrzej Pilski
- 1994 r. - cykl pt. „Na Ziemi i w Kosmosie” ; głoszący – Andrzej Pilski
- 2000-2001 r. - cykl pt. „Astronomia u progu nowego tysiąclecia” ; głoszący – Elżbieta Plucińska, Lidia Kosiarek, Kazimierz Schilling
- 2002 r. - cykl pt. „45. lat ery kosmicznej ; głoszący: Elżbieta Plucińska, Irina Dymnikowa
- 2008 r. - wykład G. Kiedowa w siedzibie Planetarium (5 listopada - w ramach Konferencji „Sztynort - utracone dziedzictwo czy szansa na ocalenie? Konserwacja i zagospodarowanie pałacu w Sztynorcie jako wspólna polsko-niemiecka inicjatywa” Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury, Förderkreis Steinort, Fundacji Borussia – całość imprezy w olsztyńskiej Kamienicy Naujacka - 05-06 listopada)
- zajęcia tematyczne dla dzieci i młodzieży
- 2000 r. – organizacja wojewódzkiego konkursu fizycznego dla uczniów gimnazjum pt. „Ruch i siły na Ziemi i w Kosmosie”
- użyczanie gmachu instytucjom miasta i regionu do organizacji imprez
- 1974 r. - Wojewódzka Narada Bibliotekarzy Członków PZPR (18 listopada)
- 1973 r. – walne zgromadzenie sprawozdawczo-wyborcze Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Olsztynie Kół Przewodników Turystycznych Terenowych i Miejskich
PTTK (11 grudnia)
- 1976 r. - zakończenie roku oświatowego w Olsztyńskim Uniwersytecie Powszechnym (sala odczytowa - 29 kwietnia)
- 1981 r. - konferencja sprawozdawczo-wyborcza Towarzystwa Wiedzy Powszechnej (25 marca)
Organizacje przy Planetarium
- od 1975 r. – Studium Wiedzy o Wszechświecie (cykl wykładów prowadzonych we współpracy z Towarzystwem Wiedzy Powszechnej)
- Klub Kolekcjonerów Meteorytów
Wydawnictwa
- Astronomiczne podstawy geografii : materiały pomocnicze do nauczania geografii. – Olsztyn: Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne, 1998.
Bibliografia
- Biała, Jadwiga: Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne / Jadwiga Biała, oprac. graf. Tadeusz Burniewicz. - Olsztyn : OPiOA, [1995].
- Biała, Jadwiga: Srebrne wesele Olsztyńskiego Planetarium / Jadwiga Biała. – „Urania”. - 1998 nr 3 s. 124-128.
- Katarzyński, Władysław: Gdy dźwięk stanie się widzialny a obraz słyszalny : laser w olsztyńskim planetarium / Władysław Katarzyński. – „Gazeta Olsztyńska”. - 1988 nr 181, s. 1, 4.
Przypisy
- ↑ planetarium jako aparatura to urządzenie do wizualizacji nieba na sferycznym ekranie-sklepieniu pomieszczenia. Olsztyńskie należy do planetariów średnich. Sam aparat to system projektorów, które rzutują obrazy ciał niebieskich na kopułę. Praca projektora głównego i urządzeń pomocniczych sterowana jest z pulpitu operatorskiego – ręcznie lub automatycznie
- ↑ artysta pochodził z Londynu, zm. w październiku 1996 r. w Anglii
