Obraz „Napoleon użycza łask mieszkańcom Ostródy”

Obraz ze zbiorów Muzeum w Ostródzie, przedstawiający Napoleona w Ostródzie w 1807 roku. Dar Georga Friewalda.

Autor

W Muzeum w Ostródzie znajduje się kopia obrazu noszącego tytuł „Napoleon w Ostródzie” (oryg. tytuł „Napoleon a Osterode”, o wymiarach 2,80 m x 1,89 m). Autorem oryginału jest francuski malarz Marie Nicolas Ponce-Camus, urodzony w Paryżu w 1778 roku, który w momencie tworzenia dzieła był młodym uczniem malarza Jacquesa-Louisa Davida, nadwornego malarza Napoleona Bonaparte. N. Ponce-Camus brał udział w kampaniach Napoleona, nie tylko jako żołnierz, ale też w charakterze malarza historycznego. Obraz został w 1810 roku, lecz nie było wystawiane i szybko poszło w zapomnienie. Dopiero po umieszczeniu dzieła w Wersalu informacje o nim dotarły do Polski, dzięki powracającym żołnierzom wojny francusko-pruskiej z lat 1870-1871. Obraz znajduje się nadal w zbiorach muzeum w Wersalu pod Paryżem, gdzie jest uznawany za jedną z najbardziej interesujących prac przechowywanych w Galerii. Kopia znajdująca się w Muzeum w Ostródzie wykonana została w latach 80-tych XX wieku w paryskiej pracowni malarza o nazwisku Trubetzkoy, pochodzącego z książęcej rodziny rosyjskich emigrantów.

Historia

Kopia obrazu wersalskiego została zamówiona przez Georga Friewalda z przyczyn patriotycznych i osobistych. Rodzina Friewaldów związana jest z Ostródą już od 1500 roku (w zachowanych dokumentach występują nazwiska Friewald i Freiwald). Jednym z jej przedstawicieli był zarządca zamku w Ostródzie – Carl Ludwig Friewald, który w 1807 roku gościł Napoleona. Georg Friewald, urodzony w Ostródzie, jest potomkiem jednej z postaci przedstawionych na obrazie – Eduarda Freiwalda, chłopca wręczającego petycję Napoleonowi. Zamawiający pracę do 1944 roku mieszkał na zamku w Ostródzie, skąd uciekając przez Armią Czerwoną, wyemigrował do Niemiec, gdzie mieszka do dziś w miejscowości Hesja. G. Friewald przywiózł obraz do Ostródy 16 lipca 1992 roku z intencją podarowania go mieszkańcom rodzinnego miasta. Obraz, przekazany na ręce władz Ostródy, miał znaleźć się w murach powstającego wówczas Muzeum. Jednak przez 12 kolejnych lat zdobił gabinety burmistrzów. Dopiero w 2004 roku, podczas obchodów 675-lecia Ostródy, z inicjatywy kolejnego z włodarzy - Jana Nosewicza, nastąpiło uroczyste umieszczenie obrazu do Muzeum w Ostródzie. Akt przekazania obrazu uświetnił obchody miasta, w których uczestniczyli darczyńcy - dr Georg Friewald z żoną Hannelore.

Opis

Bogatym źródłem wiedzy o obrazie i przedstawionych na nim osobach jest „Przyczynek do historii Osterode” Emila Schnippel'a, nauczyciela w Gimnazjum w Osterode. Jest on autorem szkicu "Osterode w Wersalu", w którym zidentyfikowano niektóre osoby przedstawione na obrazie. Emil Schnippel miał możliwość oglądać oryginał dzieła podczas wizyty w Wersalu w czasie Wystawy Światowej w Paryżu w 1900 roku.

Tło

W tle obrazu znajdują się - z prawej strony szerokie wzgórze, z lewej zaś rzeka Drwęca, która uchodzi do Jeziora Drwęckiego. Na lewo od ujścia rzeki Drwęcy widoczna jest grupa wysokich drzew, obecnie teren parku z pomnikiem Kościuszki. Natomiast na wzgórzu wyraźnie góruje zabudowa starego miasta z półkolistą kopułą wieży ratuszowej (prawdopodobny kształt budowli do 1892 roku) oraz dachem zamku.

Postacie

Na obrazie widnieją dawni mieszkańcy Ostródy składający hołd cesarzowi Napoleonowi, który w okresie od 21 lutego do 1 kwietnia 1807 roku przebywał na zamku w Ostródzie. Zajmował wówczas pomieszczenia na I piętrze północno-zachodniego narożnika zamku, gdzie każdego dnia odbywał ze swoim sztabem narady, prowadził korespondencję z cesarzową Józefiną, wydawał rozkazy wojskom stacjonującym w całej Europie. W ostródzkim Muzeum znajduje się jeden z zachowanych dokumentów zawierających rozkazy wydane przez Napoleona. Zebrane na pierwszym planie postacie po lewej stronie stanowią grupę mieszkańców Ostródy, którzy przyszli prosić cesarza o łaskę. Obraz przedstawia kilkanaście osób w różnym wieku, reprezentujących różne stany społeczne oraz przedstawiających charakterystyczne dla tamtych czasów stroje. Do centralnych postaci należą: kilkuletni chłopiec, jasnowłosy, ubrany w jasnoniebieski kaftan z białym kołnierzykiem – Eduard Freiwald (1802-1868), syn zarządcy, mającego siedzibę na zamku i jednocześnie będącego dzierżawcą domeny państwowej oraz zwierzchnikiem urzędników administracyjnych. Stojąca za chłopcem młoda, niespełna dwudziestoletnia kobieta w błękitnej, jedwabnej sukni to panna Zawadzki (Sawatzki), krewna żony zarządcy. Nieco dalej widnieją rodzice chłopca - matka, w ciemnobrązowej sukni - Charlotte Amalie z domu Zawadzki, znająca język francuski i prowadząca rozmowę z Cesarzem oraz ojciec – Carl Ludwig Freiwald w sięgającej do kolan brązowej szubie, obszytej sznurami. Lewą stronę planu wypełniają natomiast postacie Napoleona i żołnierzy francuskich. Cesarz ubrany w typowy mundur z zielonym frakiem i charakterystycznym kapeluszem prawą ręką odbiera petycję, natomiast lewą trzyma w kamizelce. Obok Napoleona malarz sportretował Rustana - najbliższego sługę Cesarza i przybocznego strażnika, prowadzącego pańskiego konia. Za nim bardziej w prawo i bliżej pierwszego planu usytuowano grupę marszałków i generałów ze sztabu Napoleona.

Literatura

1. Marek Giniewicz: Cesarz wrócił do miasta : obraz Napoleona po 12 latach trafił do muzeum // „Gazeta Olsztyńska”, 2004, nr 130, dod. „Gazeta Ostródzka”, nr 23, s. 8.
2. bcl: Spełniony sen / rozm. z G. Friewaldem // „Gazeta Olsztyńska”, 2004, nr 130, dod. „Gazeta Ostródzka”, nr 23, s. 9.
3. Łaska burmistrza: obraz Napoleona trafił wreszcie do muzeum / Marek Giniewicz // „Gazeta Olsztyńska”. - 2004, nr 125, s. 6.
4. Napoleon trafi do Muzeum: informator miejski nr 19 // „Gazeta Olsztyńska”. - 2004, nr 112, dod. „Gazeta Ostródzka”, nr 20, s. 4.

Zobacz też

• Artur Munje: Przekazanie obrazu, materiał na stronie napoleon.org.pl
• Ryszard Kowalski: Opis obrazu podług Emila Schnippla. Od sztuki do propagandy, materiał na stronie napoleon.org.pl