Kościół pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach

Źródło: Wikimedia Commons

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany w centrum średniowiecznej zabudowy Młynar (niem. Mühlhausen) (obecna ulica Słowackiego). Miasto położone jest w powiecie elbląskim.

Historia

Świątynia prawdopodobnie powstała równocześnie z założeniem miasta. Jej uposażenie wyznaczono w dokumencie lokacyjnym Młynar z 1327 roku. Z 1329 roku pochodzą już informacje o miejscowym plebanie. Budowla ta została zniszczona w wyniku pożaru, który miał miejsce w 1547 roku. Jej odbudowę, do której wykorzystano cegły z rozbieranych murów obronnych, przeprowadzono w latach 1547-1553. Zrekonstruowano wówczas tylko dwie, z trzech wcześniej istniejących, naw. Prace prowadził mistrz murarski Stanisław z Fromborka. W latach 1567-1570 dobudowana została wieża kościelna, którą podwyższono w roku 1595. W 1738 roku przeprowadzono kolejną przebudowę, według planów budowniczego okręgowego Grunenberga. Zburzono wówczas zakrystię, znajdującą się między filarami w nawie bocznej przy ołtarzu i zbudowano nową w miejscu dotychczasowego prezbiterium. Zlikwidowano też chór znajdujący się po stronie południowej i w to miejsce, w nawie bocznej od strony północnej zbudowano dwupiętrową emporę. Z tego czasu pochodzi też obecny kształt okien. W 1875 roku został rozebrany dotychczasowy sufit gipsowy. W jego miejsce mistrz ciesielski Ehlert wykonał nowy sufit z drewna, zachowany do dnia dzisiejszego. W latach 1898-1899 gruntownemu remontowi poddana została wieża kościelna, a w 1927 roku wykonano remont i przebudowę organów (ponownemu remontowi podawano je w latach 1955-1956, 1991-1992 i 2007). Od czasów reformacji do 1945 roku kościół znajdował się w posiadaniu wspólnoty ewangelickiej. Po drugiej wojnie światowej przejęli go katolicy. W 1956 roku rozebrano piętrowe empory, a w 1966 roku kościół otrzymał nowe elewacje. W przedsionku od strony północnej została wówczas urządzona kaplica Matki Bożej Częstochowskiej. W dotychczasowej zakrystii urządzono salę katechetyczną. Nową zakrystię zbudowano w nawie bocznej przy głównym ołtarzu w miejscu, w którym się znajdowała do 1738 roku.

Opis

Jest to kościół gotycki, orientowany, dwunawowy, murowany z cegły i otynkowany (z wyjątkiem wieży). Wzniesiono go na rzucie prostokąta o wymiarach: 32,31 m x 17,6 m. W południowo-zachodni narożnik korpusu została wbudowana masywna, kwadratowa wieża (wysokość 30 m), z oknami ostrołukowymi. Korpus nawowy oraz kruchy nakryte zostały dachem siodłowym, wieża namiotowym, zakrystia pulpitowym. Wewnątrz nawa główna jest wyższa i szersza od bocznej. Oddzielają je ostrołukowe arkady, wsparte na ośmiokątnych filarach. W ścianie południowej znajdują się okna ostrołukowe, w północnej – prostokątne. W nawie zastosowano strop płaski, pomalowany do 1875 roku w motywy biblijne.

Wyposażenie

Wśród najstarszych zabytków tej świątyni wymienić należy:

• ołtarz główny, wykonany w latach 1693-1694 przez rzeźbiarza z Królewca, Izaaca Rigę,
• ambonę, wykonaną w 1654 roku przez snycerza elbląskiego, Hannsa Ohlmanna,
• organy, zbudowane w pracowni organmistrza z Królewca, Adama Gottlieba Caspariniego. Autor wykonał swoją pracę w 1742 roku. Wraz z prospektem zostały one pomalowane i pozłocone w 1756 roku przez Johana Turka z Ostródy.

Zobacz też

• Parafia pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach
• Ołtarz główny z kościoła pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach
• Ambona z kościoła pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach
• Izaac Riga
• Hanns Ohlmann
• Adam Gottlieb Casparini
• Johan Turek

Bibliografia

1. Białobrzeski, Jerzy: Młynary małe miasto 1327-2007 / Jerzy Białobrzeski. - Olsztyn : Adam Białobrzeski, 2008. – S. 619-628.
2. Charytoniuk, Janusz: Młynary w osiemnastym stuleciu / Janusz Charytoniuk // „Tygiel”. - 2004, nr 2/3, s. 97-100.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 126-127.