Kościół pw. św. Mikołaja w Sętalu

Źródło: www.setal.com.pl

Fot. Karl Müller. 1929 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 58294.

Fot. Carl Wünsch. 1929 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 58296.

Fot. Carl Wünsch. Monstrancja. Reprodukcja z książki. 1934 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 58301.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XX wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Sętal (niem. Süssenthal). Wieś położona jest w gminie Dywity, w powiecie olsztyńskim.

Historia

O pierwszej świątyni w tej miejscowości wzmiankowano już w dokumentach z 1344 roku. Niewiele jednak wiadomo na temat jej wyglądu. Została ona zniszczona, prawdopodobnie w czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521. W XVI wieku kościół odbudowano. W dniu 30 października 1583 roku jego konsekracji dokonał biskup Marcin Kromer ku czci Wszystkich Świętych i św. Mikołaja. W 1908 roku kościół ten został całkowicie zniszczony w wyniku pożaru. Już w tym samym roku podjęto jego obudowę według projektu Fritza Heitmanna z Królewca. Prace zakończono w 1910 roku, a 11 lipca 1911 roku konsekracji nowej świątyni, pod dotychczasowym wezwaniem, dokonał biskup Augustyn Bludau.

Opis

Jest to kościół orientowany, neogotycki, trójnawowy, halowy. Wzniesiono go z czerwonej cegły na rzucie prostokąta. Po stronie wschodniej znajduje się węższe i niższe od korpusu budowli, prosto zamknięte prezbiterium z dwoma zakrystiami po bokach. Od zachodu przylega do niego kwadratowa wieża z kruchtą w przyziemiu, ozdobiona blendami, bliźnimi półkolistymi wnękami, tynkowanym fryzem opaskowym, a także szczytami sterczynowo-schodkowymi. Całość przykryto dachem dwuspadowym, z którego wyrasta smukła wieża zwieńczona kutym krzyżem. Korpus został oszkarpowany, a jego ściany podzielone na przęsła oknami ostrołukowymi. Od strony południowej znajduje się druga krucha. Również korpus nawowy oraz prezbiterium i zakrystie ozdobiono blendami i półkolistymi, tynkowanymi wnękami, wklęsłymi fryzami i sterczynowo-schodkowymi szczytami. Całość przykryto dwuspadowym dachem z dachówki (korpus i prezbiterium – oddzielnym, zakrystie – jednospadowym).

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie wnętrza jest jednolite i utrzymane w stylu neogotyckim (z początku XX wieku). W ołtarzu głównym znajdują się: drewniana rzeźba Trójcy Przenajświętszej wśród płaskorzeźbionych scen z życia Chrystusa, a także rzeźby św. Mikołaja i aniołów. W ołtarzu bocznym lewym umieszczono rzeźbę Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem oraz świętych: Anny i Joachima, natomiast w ołtarzu prawym – płaskorzeźbę Przemienienia Pańskiego oraz świętych: Walentego i Bartłomieja. W kościele zachowały się cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• kielich wczesnobarokowy z około połowy XVII wieku, wykonany przez złotnika braniewskiego, Krzysztofa Schmidta
• kielich z 1702 roku wykonany przez złotnika z Lidzbarka Warmińskiego, Jana Bartolomowicza,
• kielich z 1748 roku, wykonany przez złotnika dobromiejskiego, Antoniego Kriegera,
• kielichy: z około 1722 roku i z 1725 roku oraz srebrne naczynie na oleje święte, wykonane przez złotnika olsztyńskiego, Jana Geese,
• puszka na komunikanty z połowy XVII wieku,
• pacyfikał w kształcie krzyża z początku XVIII wieku, wykonany w warsztacie złotnika Jerzego Mittaga w Dobrym Mieście.

Ciekawostki

• W dawnych inwentarzach kościelnych, wśród zabytkowych przedmiotów, wymieniano renesansową monstrancję z 1595 roku. Przypuszczano, że spłonęła ona wraz z innymi elementami wyposażenia kościoła w 1908 roku. W niewyjaśnionych okolicznościach monstrancja ta pojawiła się na aukcji w Lucernie (Szwajcaria) w 1931 roku. Mimo usilnych starań ówczesnych władz diecezjalnych monstrancja została sprzedana i trafiła do prywatnej galerii.

Zobacz też

• Marcin Kromer
• Fritz Heitmann
• Augustyn Bludau
• Krzysztof Schmidt
• Jan Bartolomowicz
• Antoni Krieger
• Jan Geese
• Jerzy Mittag

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 48-49.
2. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 101-103.
3. Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 96-98.

Linki

• Sętal, gmina Dywity (niem. Süssenthal) , materiał zamieszczony na stronie internetowej www.ciekawemazury.pl [dostęp 17.12.2013 r.]