Seweryn Pieniężny junior

Pomnik Seweryna Pieniężnego w Olsztynie
Źródło:http://olsztyn.wm.pl/

Uroczystości rocznicowe
Źródło:http://olsztyn.wm.pl/

(1890 - 1940 ) - działacz narodowy, wydawca, redaktor i publicysta

Rodzina

Urodzony 25 lutego 1890 r. w Olsztynie. Był synem Seweryna Pieniężnego, (współwydawcy "Gazety Olsztyńskiej") i Joanny z Liszewskich. Kształcił się w prywatnej szkole księdza Walentego Barczewskiego (Brąswałd) oraz w olsztyńskim gimnazjum. Jego stryj, Władysław Pieniężny, dzięki swojemu własnemu doświadczeniu (redaktor „Gazety Olsztyńskiej” w latach 1905-1914), pomagał mu w przysposobieniu do zawodu redaktora. W 1920 r. zawarł małżeństwo z Wandą Dembińską, która pracowała w Konsulacie RP w Olsztynie, angażowała się również w działalność kulturalno-oświatową, tworzyła koła Kobiet Polek, była także sekretarzem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Szkolnego w Olsztynie. Doczekali się czwórki dzieci - Konstantego, Ewy, Marii i Haliny. Ich dom był wzorem dla miejscowych Polaków.

Działalność

Miał nieocenione zasługi dla zachowania polskiej tożsamości narodowej na Warmii. Był regionalnym działaczem społecznym i oświatowym, dziennikarzem i samorządowcem, nieodmiennie popularyzującym idee świadomości narodowej oraz zachowania czystości języka. W roku 1910 Seweryn Pieniężny został sekretarzem w Zarządzie Polsko-Katolickiego Towarzystwa Ludowego "Zgoda" w Olsztynie. Podczas I wojny światowej wcielony do wojska, przebywał na froncie zachodnim.

W roku 1918 przejął wydawnictwo „Gazety Olsztyńskiej”, dokonując jej znaczącej rozbudowy. Był zastępcą przewodniczącego Komisji Plebiscytowej ( 11 lipca 1920 r.) i jedną z niewielu osób, które nie opuściły Prus Wschodnich po klęsce Plebiscytu. Podtrzymywał tradycję, kulturę, mowę i oświatę polską na terenie Niemiec. Należał też do ścisłego kierownictwa IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Przejął dodatkowo wydawnictwo, zlikwidowanego w Ortelsburgu (Szczytno) „Mazura”.

Wydawnictwa

Od połowy lat dwudziestych wydawał czasopisma dla ludności pochodzenia mazurskiego, m.in.: „Mazurski Przyjaciel Ludu”, „Głos Ewangelijny”, „Kalendarz dla Mazurów”, a także najbardziej znane powieści Henryka Sienkiewicza oraz prozę Marii Rodziewiczówny. Pisał felietony w gwarze warmińskiej - „Kuba spod Wartemborka gada” i zamieszczał w "Gazecie Olsztyńskiej". Krytykował w nich niemiecki nacjonalizm. Z tego powodu spotykały go represje ze strony władz niemieckich (Pieniężny miał w tym czasie trzy procesy sądowe), przeprowadzane pod pretekstem „tendencyjnego przedstawiania sytuacji Polaków na Warmii”. W latach 1918-1939 drukarnia Pieniężnych opublikowała 47 książek, broszur i ulotek propagandowych, dzięki Pieniężnemu „Gazeta Olsztyńska” była jedynym polskojęzycznym czasopismem, które utrzymało się na rynku, aż do 1 września 1939r.

Aresztowanie i tragiczna śmierć

1 września 1939 r., do siedziby „Gazety Olsztyńskiej” wkroczyło Gestapo. Bieżący numer „Gazety” został skonfiskowany, a Pieniężny aresztowany i wkrótce przewieziony do obozu koncentracyjnego w Hohenbruch koło Królewca, gdzie 24 lutego 1940 roku został rozstrzelany wraz z Janem Mazą i Leonem Włodarczakiem.

Upamiętnienie

Pogrzeb Seweryna Pieniężnego odbył się w Olsztynie dopiero po ekshumacji w 1946 r. Początkowo jego szczątki spoczęły na cmentarzu św. Jakuba, potem zostały przeniesione do rodzinnego grobu na cmentarzu komunalnym przy ul. Poprzecznej. Na jego część, po 1945 r. jedna z olsztyńskich ulic (Wilhelmstrasse) zmieniała nazwę na Seweryna Pieniężnego. W 1947 r. miasto Melzak otrzymało nazwę Pieniężno. W 1964 r. wystawiono Pieniężnemu pamiątkowy kamień w Olsztynie, a budynek drukarni i redakcji „Gazety Olsztyńskiej”, demonstracyjnie zburzony przez Niemców w listopadzie 1939 r., został zrekonstruowany w latach 1989-1992.

Źródła

1.Słownik Warmii /Jan Chłosta. – Olsztyn : Littera, 2002, str. 257–258.
2.Ludzie Olsztyna / Jan Chłosta. – Olsztyn : Posłaniec Warmiński, 2003.
3.Kuba spod Wartemborka gada. Felietony Seweryna Pieniężnego drukowane w "Gazecie Olsztyńskiej", wstęp i oprac. Jan Chłosta, Olsztyn 1989.