Gustaw Leyding

Źródło: Z archiwum WBP w Olsztynie

(1899-1974) - działacz ruchu mazurskiego, redaktor, publicysta i historyk regionalny (pseud.: Legus, Lucjan Mielecki)

Biografia

Urodził się 8 sierpnia 1899 r. w Labuszewie, w powiecie szczycieńskim, w rodzinie Gustawa i Szarloty z Boettcherów. Po ukończeniu niemieckiej szkoły ludowej, uczęszczał do szkoły dokształcającej w Biskupcu, zaś potem do gimnazjum w Szczytnie. W 1917 r. wcielono go do niemieckiego wojska i skierowano na front zachodni. W okresie międzywojennym brał udział w ruchu polskim na Mazurach, sprawując szereg kierowniczych funkcji w organizacjach społecznych i gospodarczych. W kwietniu 1933 r. został aresztowany przez hitlerowców. Po krótkim pobycie w więzieniu, w maju tego roku nielegalnie opuścił Prusy Wschodnie i zamieszkał w Działdowie. W czasie II wojny światowej ukrywał się pod nazwiskiem Lucjan Mielecki na Lubelszczyźnie i brał udział w ruchu konspiracyjnym. W 1945 r. wrócił na Mazury, a od 1949 r. zamieszkał na stałe w Szczytnie. Tam też zmarł 2 marca 1974 r., pochowany został w Olsztynie.

Działalność

Po zakończeniu I wojny światowej Gustaw Leyding był członkiem Polskiej Rady Ludowej na powiat szczycieński (1919) oraz Mazurskiego Związku Ludowego. Był współzałożycielem Samopomocy Mazurskiej (1922) oraz Zjednoczenia Mazurskiego (1923), w którym piastował funkcję sekretarza. W tym samym roku został redaktorem „Mazurskiego Przyjaciela Ludu”. Pracował też w Banku Ludowym w Szczytnie i zajmował się organizowaniem kół Związku Polaków w Niemczech na terenie Mazur. Równocześnie sprawował funkcję członka Rady Wykonawczej Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich. Zanim w latach 1930-1933 zatrudniony został jako terenowy instruktor Związku Polaków w Niemczech, był przedstawicielem firmy weterynaryjnej. Bez trudności mógł więc wędrować niemal po całym obszarze byłych Prus Wschodnich, nawiązując kontakty z ludnością polską. Zbierał pieśni, podania, legendy, a przede wszystkim notował nazwy miejscowości zachowane w pamięci mieszkańców. Ta żmudna praca zbieracka okazała się przydatna po wojnie, kiedy Gustaw Leyding w charakterze eksperta z ramienia Instytutu Mazurskiego i Urzędu Wojewódzkiego brał udział w posiedzeniach Głównej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przy Ministerstwie Administracji Publicznej. W 1931 roku krótko pracował jako redaktor odpowiedzialny „Mazura”. Po przesiedleniu się do Polski w 1933 r. pracował w Urzędzie Skarbowym w Działdowie, był też sekretarzem powstałego w Działdowie w 1935 r. Związku Mazurów. W czasie wojny i pobytu na Lubelszczyźnie współredagował pismo „Komunikaty”. Po 1945 r. był referentem do spraw narodowościowych, następnie kierownikiem działu porządkowego w Wydziale Społeczno-Politycznym Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie. Wszedł w skład Pierwszego Tymczasowego Zarządu Okręgu Stronnictwa Ludowego w Olsztynie oraz Polskiego Komitetu Narodowościowego i Mazurskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej. Równocześnie był członkiem Spółdzielni Wydawniczej Zagon (1946-1948) i współzałożycielem Instytutu Mazurskiego. Pracował też w Powiatowej Delegaturze Polskich Zakładów Zbożowych. Od l października 1953 r. do 31 października 1958 r. pracował w Archiwum Państwowym w Szczytnie. Był członkiem Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, a także aktywnym działaczem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Od 1955 r. był członkiem Związku Literatów Polskich.

Publikacje

Twórczość publicystyczną i dziennikarską prowadził przez około 50 lat. Jeszcze w 1923 r. krótkie korespondencje zamieszczał w „Mazurskim Przyjacielu Ludu”. Po 1945 r. opracował dwa słowniki, obejmujące nazwy miejscowe i fizjograficzne: Słownik nazw miejscowych Okręgu Mazurskiego, cz. I (1947), cz. II (1959). Poza tym artykuły i opracowania publikował w „Komunikatach Mazursko-Warmińskich”. Wykonał wiele prac kartograficznych, m.in. do monografii powiatowych województwa olsztyńskiego. Był współautorem monografii Bartoszyc, Biskupca, Ełku, Pisza, Węgorzewa, Morąga i Braniewa.

Nagrody i odznaczenia

Został wyróżniony odznaczeniami państwowymi:

• Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956)
• Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1963)

Nagrody i tytuły honorowe:

• Złota Odznaka „Zasłużonym dla Warmii i Mazur”
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury
• Nagroda wojewódzka za całokształt pracy literackiej i naukowej (1959)

Bibliografia

1. Olsztyńskie biografie literackie 1945-1988 / praca zbiorowa pod red. Jana Chłosty. – Olsztyn : Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1991. – S. 48-49.
2. Oracki, Tadeusz: Twórcy i działacze kultury w województwie olsztyńskim w latach 1945-1970 / Tadeusz Oracki. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1975. - S. 99-101.
3. Rojek, Józef Jacek: Literaci & literatura Warmii i Mazur. Przewodnik eseistyczny / Józef Jacek Rojek. – Olsztyn : Fundacja Środowisk Twórczych, 2008. - S. 29-30.
4. Współcześni pisarze województwa olsztyńskiego / [red. nauk. Edward Martuszewski ; aut. not biograficznych Jan Burakowski et al. ; aut. bibliogr. Sabina Siemaszko, Tamara Wajsbrot.]. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1972. – S. 57-58.