Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Paluzach

Fot. Andrzej Grabowski
Źródło: bisztynek.wm.pl

Fot. Adolf Bötticher. 1890/1896 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 57655.

Chór muzyczny i obrazy w płycinach balustrady. Fot. Engels. 1938 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 57656.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Paluzy (niem. Plausen). Wieś położona jest w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek.

Historia

Świątynia w tej miejscowości istniała już w 1351 roku. Jej konsekracji dokonał biskup Henryk Vogelsang w dniu 20 czerwca 1409 roku, ku czci św. Krzyża, Matki Boskiej, św. Katarzyny i Wszystkich Świętych. W 1890 roku kościół został rozbudowany. Wydłużono wówczas jego nawę i dobudowano prezbiterium z zakrystiami. Niestety zniszczono też trop z polichromią z 1693 roku. Ponownej konsekracji świątyni dokonał biskup Andrzej Thiel w 1896 roku, ku czci Matki Boskiej i św. Walentego.

Opis

Jest to kościół orientowany, salowy, wzniesiony na rzucie prostokąta w stylu późnogotyckim, murowany z cegły na podmurówce z kamienia polnego. Od strony północnej znajduje się zakrystia, obecnie zamieniona na kaplicę chrzcielną, od południa – kruchta, a od zachodu – smukła, kwadratowa, trzykondygnacyjna wieża. Jej poszczególne piętra udekorowane zostały ostrołukowymi blendami, które oddzielają i wieńczą wgłębione tynkowane fryzy. Nad portalem kruchty wieżowej znajduje się okrągła ślepa luneta. Całość zwieńczono dachem siodłowym i szczytami uskokowo-sterczynowymi z ostrołukowymi blendami. W ścianach korpusu nawowego okna i wejścia mają proste, ostrołukowe formy. Ścianę południową oraz boki portalu kruchty zdobią dwie blendy w tym samym kształcie oraz wgłębiony, tynkowany fryz podokapowy. Ściana zachodnia korpusu, kruchta i zakrystia zwieńczone zostały szczytami uskokowo-sterczynowymi z blendami i fryzami tynkowanymi. Nawa i kruchta przykryte zostały stropem drewnianym, w dawnej zakrystii znajduje się sklepienie krzyżowo-żebrowe, pokryte polichromią barokową. W kruchcie znajduje się polichromia zapewne z 1693 roku.

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie kościoła jest nowe i utrzymane głównie w stylu neogotyckim. Zabytkowy jest barokowy chór muzyczny z malowanymi scenami ze Starego Testamentu z XVII wieku, a także osiem obrazów Apostołów z końca XVII wieku i rzeźby z pierwszej połowy wieku XVIII, przedstawiające świętych: Apostoła, biskupa, kapłana, diakona i dwu zakonników. Z tego samego okresu pochodzą dwa konfesjonały, a także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• trzy barokowe kielichy, w tym dwa wykonane przez złotnika z Lidzbarka Warmińskiego, Jana Bartolomowicza (jeden kielich datowany na 1709 rok),
• pacyfikał barokowy w formie słońca.

Zobacz też

• Henryk Vogelsang
• Andrzej Thiel
• Jan Bartolomowicz

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 272.
2. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 85.
3. Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 69-71.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 171.

Linki

1. Andrzej Grabowski, Paluzy: Wieś na granicy Warmii, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.mojemazury.pl [dostęp 09.12.2013 r.]