Pałac w Tolko

Źródło: zabytki.ocalicodzapomnienia.eu

Źródło: gci.bartoszyce.pl

Kartusz rodziny von Tettau.
Źródło: zabytki.ocalicodzapomnienia.eu

Fot. Anton Ulbrich. Park pałacowy. Rzeźba personifikacji Zimy. 1905/1909.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 58927.

Zabytek architektury wzniesiony w pod koniec XVII wieku.

Lokalizacja

Rezydencja została wybudowana na wzniesieniu, na terenie wsi Tolko (niem. Tolks), w środkowej części dawnego zespołu, w otoczeniu parku (od północy i wschodu) i zabudowań gospodarczych (od południowego-zachodu). Wieś położona jest w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce, przy drodze do Górowa Iławeckiego.

Historia

Dobra rycerskie istniały w tej miejscowości już w XIV wieku. W połowie wieku XVI przeszły na własność rodziny von Tettau. Wówczas wzniesiono tam pierwszy dwór. Z końcem XVII wieku, kiedy budowla zniszczała, postawiono na jej miejscu i z częściowym wykorzystaniem ścian i fundamentów, obecny pałac. W XIX wieku przeprowadzono jego modernizację. Z tego okresu pochodzi przy­budówka z dużym tarasem od strony ogrodu. Zmieniono też wówczas układ wnętrz oraz dekoracje pomieszczeń i kominków, nadając im cechy stylu późnoklasycystycznego z elementami neobaroku. Pałac znajdował się w posiadaniu rodziny do zakończenia drugiej wojny światowej. Po 1945 roku na obszarze majątku utworzono Państwo­we Gospodarstwo Rolne, a pałac zaadaptowano na biura i mieszkania. Nieremontowany, zaczął wówczas popadać w ruinę. Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku kierownictwo PGR-u w porozu­mieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Olsztynie podjęło decyzję o poddaniu budynku gruntownemu remontowi, który przeprowadzono w latach 1983-1988. Od 1996 roku pałac wraz z dużą częścią dawnego założenia jest własnością prywatną.

Opis

Pałac w stylu barokowym wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta. Główną fasadę pałacu rozbudowują, rozmieszczone symetrycznie po bokach, dwa ryzality zwieńczone kształtnymi szczytami wolutowymi. W elewacji ogrodowej znajduje się taras z półowalnymi schodami do ogrodu i późniejszą, drewnianą, ażurową werandą. Całość przykryto wysokim, czterospadowym dachem. Nad wejściem głównym widnieje kamienny kartusz herbowy rodziny von Tettau. Wschodnia część budowli za­wiera relikty pierwszego dworu z połowy XVI wieku. We wnętrzach zachowały się stropy i kominki zdobione sztukateriami. Część cennych sprzętów znajduje się obecnie w Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie.

Bibliografia

1. Hryciuk, Roman: Bartoszyce : z dziejów miasta i powiatu / Roman Hryciuk, Marian Petraszko. - Olsztyn : Pojezierze, 1969. - S. 176.
2. Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich : dobra utracone czy ocalone? / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. – Olsztyn : Studio Wydawnicze Arta Mirosław Garniec, 2001. - S. 158-161.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 11.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 155-156.

Zobacz też

• Pałac w Tolko, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.gci.bartoszyce.pl [dostęp 03.02.2014 r.]