Pałac w Bogatyńskich

Fragment fasady: portal główny. Fot. Adolf Bötticher. 1890/1896 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55274.

Budynek przed remontem. Fot. Mieczysław Garniec.
Źródło: M. Jackiewicz-Garniec, M. Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn, 2001, s. 88.

Pałac po remoncie. Fot. Beata i Tomasz Gida.
Źródło: www.it.mragowo.pl/news

Fot. Beata i Tomasz Gida.
Źródło: www.it.mragowo.pl/news

Zabytek architektury wzniesiony w drugiej połowie XVIII wieku.

Lokalizacja

Pałac został wybudowany w zachodniej części wsi Bogatyńskie (niem. Tungen). Wieś położona jest w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta (około 7 km na południowy zachód od miasta).

Historia

Pałac został zbudowany w 1772 roku dla szlachcica, Stanisława Rutkowskiego. W XIX wieku w budynku przeprowadzono gruntowny remont, w trakcie którego nadano mu cechy neogotyckie. Od strony ogrodu powstała wówczas wysoko sklepiona sala z ostrołukowymi oknami, dobudowano przedsionek do frontowego portalu, a do elewacji północno-zachodniej dostawiono oficynę z wąskimi, ostrołukowymi oknami na piętrze. Pod koniec XIX wieku pałac przeszedł na własność rodziny hrabiów von Kanitz. Przebudowano go wówczas w stylu neobarokowym (zachowały się jedynie ślady wcześniejszych ingerencji stylowych, jak np. sklepienie krzyżowe w przedsionku do frontowego portalu). Po II wojnie światowej na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, natomiast pałac zaadoptowano na mieszkania pracownicze. Po likwidacji PGR-u na początku lat 90-tych XX wieku, przez kilkanaście lat obiektem opiekowała się gmina. Obecnie wyremontowany pałac wraz z przyległym parkiem jest własnością prywatną.

Opis

Jest to budowla piętrowa, nakryta wysokim dachem mansardowym. Wzniesiono ją w stylu późnobarokowym, na planie prostokąta, na miejscu średniowiecznego dworu, z częściowym wykorzystaniem wcześniejszych murów. W obu elewacjach: frontowej i ogrodowej, znajdują się trzykondygnacyjne ryzality, zwieńczone wysokimi szczytami, zamkniętymi półkoliście, z łagodnymi spływami. Od strony ogrodu, we frontonie, widnieje herb Rutkowskich (Pobóg). Ku północy długą oś pałacu przedłuża parterowa oficyna i neogotycka baszta z przełomu XIX i XX wieku, dawniej służąca za wieżę ciśnień. Skrzydło północne jest bezstylowe i pochodzi z końca XIX wieku. Rezydencję otacza park o charakterze naturalistycznym, z licznymi okazami pomnikowych drzew. Z dawnego folwarku zachował się spichlerz z przełomu XVIII i XIX wieku.

Ciekawostki

• Rezydencja powstała na terenie jednego z najstarszych majątków szlacheckich na Warmii. Pierwsze nadanie miało miejsce w 1282 roku dla rodu Tungen.
• Przed drugą wojną światową w pałacu znajdował się cenny zbiór oręża, zakupiony później dla zamku w Malborku.
• Jeszcze w latach sześćdziesiątych w pałacu znajdowały się dwa zabytkowe piece: renesansowy wykonany w Norymberdze i barokowy wykonany w Kadynach. Ten drugi został uratowany i znajduje się obecnie w Muzeum we Fromborku.

Bibliografia

1. Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich : dobra utracone czy ocalone? / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. – Olsztyn : Studio Wydawnicze Arta Mirosław Garniec, 2001. - S. 88-91.
2. Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orneta i okolice. Z. 1: tekst / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 7-8.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 26.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 112.

Zobacz też

• Bogatyńskie warte zobaczenia, oprac. Beata Gida, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.it.mragowo.pl/news [dostęp 18.01.2014 r.]