Pomnik Gustawa Gizewiusza w Ostródzie

Fot. Wojciech Kozicz
Źródło: Panorama Powiatu Ostródzkiego 2010, Ostróda, [2009], s. [11]

Ostródzki monument, poświęcony postaci mazurskiego pastora, [[ewim:Gustaw Gizewiusz | Gustawa Gizewiusza]] (1810-1848), wykonany przez olsztyńskiego rzeźbiarza, Wiesława Kaczmarka.

Opis

Pomnik przedstawia stojącą pionowo otwartą Biblię większych rozmiarów – z wyrytymi napisami: z lewej strony widnieją daty urodzin i śmierci duchownego, z prawej zaś cytat „Nie brzydźcie dzieciom polskim pięknej mowy ich matek”. Niżej umieszczono (czcionką przypominającą pismo ręczne) podpis „G. Gisevius”. Na dolnej płycie usytuowano mniejszej wielkości kamienną księgę z pomnika z 1948 r. Całość, lekko wyniesioną na gruncie, otacza ogrodzenie z małych kamiennych obelisków, połączonych łańcuchami – w środku rodzaj drogi tworzą stopnie.

Lokalizacja

Monument znajduje się na mogile Gizewiusza (stanowi więc nagrobek pastora) – na cmentarzu Polska Górka w Ostródzie.

Emilia Sukertowa-Biedrawina przy zrekonstruowanym grobie Gizewiusza
Źródło: Panorama Powiatu Ostródzkiego 2010, Ostróda, [2009], s. [10]

Historia

Pomnik Gizewiusza zmieniał swój wygląd wielokrotnie na przestrzeni XIX i XX w. Pierwszy raz opis grobu duchownego przedstawił w swojej rozprawce (1880 r.) Wojciech Kętrzyński. Na pomniku znajdowała się wówczas rzeźba otwartej księgi – niewielkich rozmiarów. W 1903 r. grób został odnowiony, wtedy też polscy działacze ufundowali dodatkowo tablicę z polskim napisem „Tutaj spoczywają doczesne szczątki księdza Gustawa Gizewiusza, urodzonego w roku 1810, zmarłego w 1848”. Ten napis w języku polskim przyczynił się do zniszczenia grobu przez nazistów w czasie II wojny światowej.
W 1947 r. Emilia Sukertowa-Biedrawina na podstawie fotografii wykonanej przez Reingholda Barcza odnalazła miejsce pochówku Gizewiusza. 16 maja 1948 r. uroczyście odsłonięto na mogile duchownego tablicę pamiątkową z napisem „Tu spoczywa X. Gustaw Gizewiusz 21 V 1810 +7 V 1848. Bojownik o polskość i ludowładztwo na Mazurach. W setną rocznicę wiosny ludów. Rodacy”. Uroczystość miała charakter wiecu politycznego. Pomnik w takiej postaci dotrwał do 1979 r., kiedy staraniem Towarzystwa Miłośników Ziemi Ostródzkiej wystawiono Gizewiuszowi pomnik zamiast mogiły. Sama mogiła została usunięta.
Inicjatorem obecnego pomnika było Towarzystwo Miłośników Ziemi Ostródzkiej „Grunwald”. Każdego roku w rocznice urodzin i śmierci pastora przy pomniku odbywają się uroczystości obchodowe z udziałem delegacji władz samorządowych, instytucji i szkół.

Bibliografia

1. Gudaczewski, Wojciech: Pomnik Gizewiusza w Ostródzie // W: Panorama Powiatu Ostródzkiego 2010 : rok wielkich rocznic powiatu ostródzkiego. – Ostróda: Starostwo Powiatowe, [2009]. – S. [10-11].
2. Gudaczewski, Wojciech: Pomniki dawnej Ostródy / Wojciech Gudaczewski // „Ostródzki Museion”. - 2001, z. 2, s. 1, 8-13.