Kościół pw. św. Wawrzyńca w Gryźlinach

Fot. Tadeusz Plebański.
Źródło: www.ciekawemazury.pl

Fot. Tadeusz Plebański.
Źródło: www.ciekawemazury.pl

Fot. 1929 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367-032-002.

Fot. Anton Ulbrich. 1929 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367-032-005.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XVI wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Gryźliny (niem. Grieslienen). Wieś położona jest w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda.

Historia

Pierwszy, drewniany kościół został ufundowany przez Kapitułę Warmińską wkrótce po nadaniu wsi przywileju lokacyjnego – w dniu 1 października 1358 roku. W 1573 roku zbudowano kościół murowany. Jego konsekracji dokonał biskup Marcin Kromer ku czci św. Wawrzyńca 17 września 1580 roku. W XVIII wieku do kościoła dobudowano wieżę, na początku XX wieku – prezbiterium, natomiast w 1930 roku powstała zakrystia, w miejsce poprzedniej, gotyckiej.

Opis

Jest to kościół orientowany, salowy, wzniesiony na rzucie prostokąta, murowany z kamieni polnych, z ceglanymi narożami, szczytami i fasadą wschodnią. Od południa do nawy przylega murowana z cegły otynkowana kaplica chrzcielna. Po stronie zachodniej znajduje się drewniana, dwukondygnacyjna wieża oszalowana deskami i pokryta gontem, natomiast po stronie północnej umieszczono zakrystię. W ścianach kościoła wmurowano dwa młyńskie kamienie. Nawa przykryta została pozornym (drewnianym) sklepieniem kolebkowym.

Wyposażenie

Późnobarokowy ołtarz główny został wykonany około 1740 roku. Niegdyś w środku znajdował się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, obecnie jest tam figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, obraz Matki Bożej Częstochowskiej, a nad nim obraz św. Joachima z Marią. Z dawnego ołtarza pozostały rzeźby św. Michała Archanioła, św. Jana Nepomucena oraz biskupa. Dwa ołtarze boczne pochodzą z XVIII wieku. W lewym umieszczono olejny obraz przedstawiający św. Józefa z Dzieciątkiem oraz rzeźbę św. Andrzeja, w prawym: obraz św. Wawrzyńca oraz obraz Trójcy Przenajświętszej. Ambona i obudowa organów zostały wykonane w stylu barokowym. Na balustradzie chóru muzycznego znajdują się malowane płyciny o cechach ludowych z XVII wieku. Przedstawiono na nich świętych: Franciszka, Rocha, Mikołaja, Kazimierza, Dawida, Cecylię, Rozalię, Apolonię, Marię Magdalenę i Barbarę. W kościele znajdują się także cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• kielich mszalny, wykonany przez Jana Bartolomowicza, złotnika z Lidzbarka Warmińskiego,
• korony złote na obrazie Madonny z Dzieciątkiem.

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 214-215.
2. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 47.
3. Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 28-29.

Zobacz też

• O parafii, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.parafiagryzliny.hekko.pl [dostęp 09.12.2013 r.]