Kościół pw. św. Jerzego w Elblągu

Źródło: www.portel.pl

Źródło: D. Dettlaff, J. P. Dettlaff, Kościoły Diecezji Elbląskiej: nasze dziedzictwo: dekanaty Elbląga. T. 1, Bydgoszcz 2006, s. 103.

Źródło: B. Myślińska, Elbląg i okolice wczoraj, Elbląg 1998, s. [20 k.]

Źródło: D. Dettlaff, J. P. Dettlaff, Kościoły Diecezji Elbląskiej: nasze dziedzictwo: dekanaty Elbląga. T. 1, Bydgoszcz 2006, s. 103.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół wybudowano na terenie Elbląga (niem. Elbing), przy grobli prowadzącej w kierunku osad Wysoczyzny Elbląskiej – Pomorskiej Wsi i Młynar. Obecnie znajduje się przy ulicy Bema.

Historia

Pierwsza wzmianka o istnieniu kościoła pochodzi z 1340 roku. Powstał on przy szpitalu dla zakaźnie chorych i trędowatych, a następnie psychicznie chorych. Uroczystej konsekracji kościoła dokonał biskup Henryk Vogelsang w dniu 26 kwietnia 1402 roku. Od tamtego czasu świątynia kilkakrotnie poddawana była renowacji. W 1597 roku dobudowano na jej dachu niewielką wieżyczkę. W XVII wieku wymieniono strop dekorując go manierystyczną polichromią, odnowiono też ambonę, a w okna wstawiono 12 malowanych szyb z herbami mieszczańskich fundatorów. W latach 40-tych XIX wieku rozważano pomysł rozebrania kościoła, jednakże władze miasta nie wyraziły na to zgody. Ogłoszono zbiórkę publiczną, dzięki której wykonano remont obiektu w 1846 roku. Kościół poddawano też konserwacji po 1907 roku i 1946 roku. W latach 90-tych XX wieku dobudowano do niego plebanię. Świątynia pierwotnie służyła katolikom, od czasów reformacji, od ok. 1520 roku, do zakończenia II wojny światowej korzystali z niej protestanci, natomiast od 1945 r. na powrót służy wspólnocie katolickiej. Przez całe stulecia świątynia funkcjonowała dzięki darowiznom mieszkańców oraz wsparciu rady miasta. W pewnych okresach pełniła też funkcje kościoła pomocniczego dla parafii Trzech Króli, obecnie pełni rolę samodzielnej parafii (od 1974 roku).

Opis

Początkowo świątynia posiadała drewniano-ceglaną konstrukcję szkieletową o wymiarach 9 m na 19 m. Po pożarze, który wybuchł w 1400 roku, obmurowano ją, nadając jej styl gotycki. Jest to kościół jednonawowy, z płaskim malowanym stropem. Jego charakterystyczny dwuspadowy dach wieńczy mała sygnaturka. Kościół posiadał cenne wyposażenie i ozdoby, drewniane figury świętych, ołtarz główny, grupę „Ukrzyżowanie” oraz płaskorzeźbę z wizerunkiem św. Jerzego. Z powodu kilkakrotnych dewastacji, m.in. w czasie wojen napoleońskich, kiedy to przetrzymywano w nim jeńców wojennych, niewiele zachowało się z jego dawnego wyposażenia. Jedynie płaskorzeźby przedstawiające św. Mikołaja i św. Dionizego znalazły swoje miejsce w katedrze św. Mikołaja w Elblągu.

Ciekawostki

• W 1652 roku Michael Land, zajmujący się obsługą kościoła parafialnego, znalazł ukrytą i zamurowaną w ścianie płaskorzeźbę św. Jerzego na koniu oraz kielichy, monstrancje i relikwiarze. W roku następnym przedmioty te zostały sprzedane w drodze licytacji.
• Z tegoż kościoła pochodzi relikwiarz św. Jerzego walczącego ze smokiem, pochodzący z 1475 roku.

Bibliografia

1. Dettlaff, Danuta: Kościoły Diecezji Elbląskiej: nasze dziedzictwo: dekanaty Elbląga / Danuta Dettlaff, Jan P. Dettlaff. T. 1. - Bydgoszcz : Studio Plus, [2006]. – S. 103
2. Józefczyk, Mieczysław: Elbląg 1772-1850: kościoły chrześcijańskie na przełomie dwu epok / Mieczysław Józefczyk. – Pelplin : Bernardinum, 2000. – S. 211-212
3. Józefczyk, Mieczysław: Elbląg i okolice 1937-1956: chrześcijaństwo w tyglu dwu totalitaryzmów / Mieczysław Józefczyk. – Elbląg : [Pelplin: Wydawnictwo Diecezjalne], 1998. – S. 54-55.

Zobacz też

• Helena Dutkiewicz, Kościół św. Jerzego (Neustädtische ST. Georg Kirche) , materiał zamieszczony na stronie internetowej Biblioteki Elbląskiej im. C. Norwida www.historia.bibliotekaelblaska.pl [dostęp 09.10.2013 r.]
• Kościoły Elbląga: kościół św. Jerzego, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.truso.republika.pl [dostęp 10.10.2013 r.]
• MUR, 600 lat kościoła św. Jerzego, materiał zamieszczony na stronie internetowej, www.portel.pl [dostęp 10.10.2013 r.]