Pałac w Kamieńcu: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| Linia 10: | Linia 10: | ||
==Lokalizacja== | ==Lokalizacja== | ||
| − | Rezydencja została wybudowana na terenie wsi [[ewim:Kamieniec|Kamieniec]] (niem. Fickenstein, dawn. Habersdorf). Miejscowość położona jest w powiecie iławskim, w | + | Rezydencja została wybudowana na terenie wsi [[ewim:Kamieniec|Kamieniec]] (niem. Fickenstein, dawn. Habersdorf). Miejscowość położona jest w [[ewim:Powiat iławski|powiecie iławskim]], w [[ewim:Gmina Susz|gminie Susz]]. |
==Historia== | ==Historia== | ||
Wersja z 21:37, 18 mar 2014
Zabytek architektury wzniesiony w pierwszej ćwierci XVIII wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Rezydencja została wybudowana na terenie wsi Kamieniec (niem. Fickenstein, dawn. Habersdorf). Miejscowość położona jest w powiecie iławskim, w gminie Susz.
Historia
Dobra ziemskie istniały w tej miejscowości już w XIV wieku. W 1532 roku znalazły się one w posiadaniu biskupa Pomezanii, Georga von Polentz. W 1653 roku od jego spadkobierców majątek odkupił Jonasz zu Eulenburg, a w 1705 roku w jego posiadanie wszedł marszałek polny Prus Albrecht Konrad Finck von Finckenstein. Pierwsze wzmianki na temat nowego pałacu pochodzą z marca 1706 roku, z czasu, gdy Albrecht Konrad uzyskał od króla pruskiego, Fryderyka Wilhelma I, pozwolenie na budowę nowego kościoła w Habersdorf. Poświęcenie kościoła nastąpiło w 1718 roku w obecności króla. Wtedy także zmieniono nazwę Habersdorf na Finckenstein (dosłownie: kamień Fincków, pol. Kamieniec). Budowę pałacu zakończono w 1720 roku. Autorem projektu był architekt francuski Jean de Bodt, a budowniczym architekt angielski John von Collas. Pod koniec XVIII wieku posiadłość drogą ślubnych koligacji przeszła na własność Aleksandra Dohny ze Słobity i w rękach tego rodu pozostała do 1945 roku (ostatnim właścicielem pałacu był Alfred Dohna (niem. zu Dohna), syn Hermana). Pod koniec drugiej wojny światowej pałac został splądrowany i spalony przez wojska sowieckie. W późniejszym okresie na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Od początku lat 90-tych XX wieku zarządzała nim Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, a następnie kolejni, prywatni właściciele.
Opis
Założenie
Pałac zaprojektowano na wzór francuskich rezydencji barokowych jako wielkie założenie pomiędzy dziedzińcem i ogrodem. Oś założenia przebiegała w kierunku ze wschodu na zachód. Gościńcem dojeżdżało się do rezydencji od strony zachodniej. Układ architektoniczny od strony drogi otwierała okazała kompozycja trzech bram wjazdowych z kutym, żelaznym ogrodzeniem. Główna brama akcentowana murowanymi słupami, zwieńczonymi późnobarokowymi kartuszami, znajdowała się na osi pałacu. Ponadto były tu jeszcze dwie małe bramy ogrodowe zlokalizowane pomiędzy pałacem a oficynami. Wszystkie zwieńczono misterną kutą kratą o ornamentyce roślinnej oraz monogramem „F” jak Finckenstein. Bramy prowadziły na honorowy dziedziniec o wymiarach około 38 na 23 metry.. Od północy i południa znajdowały się zabudowania gospodarcze. Stykały się one z oficynami pałacu oraz łączyły z pozostałymi zabudowaniami folwarcznymi, utrzymanymi w jednym stylu architektonicznym. Zbudowane na kamiennej podmurówce miały białe obramowania okien na tle różowej elewacji. Wieńczyła je więźba dachowa typu naczółkowego i pokrycie z ceramicznej dachówki. W skład kompleksu folwarcznego wchodziły: drwalnia (przy pałacu), wozownia (w późniejszym czasie przerobiona na garaż), spichlerz, dom ogrodnika, obory, owczarnia, stodoła, stajnia, a także kuźnia i stelmach, które znajdowały się po przeciwnej stronie drogi dojazdowej. W północnej części posiadłości, w oddaleniu od pałacu, mieścił się browar i kaplica, a za nią cmentarz rodowy. Za pałacem rozciągał się ogród w stylu francuskim, z którego – przez mostek na kanale – prowadziła aleja na pagórek widokowy, stanowiący zamknięcie osi założenia. Posiadłość półkoliście opływała rzeka oraz otaczały ją różne elementy wodne, takie jak kanały czy baseny.
Pałac
Dwukondygnacyjny pałac wzniesiono na planie podkowy wpisanej w prostokąt o wymiarach 55 metrów szerokości i 41 metrów długości. Obie elewacje – frontowa i ogrodowa – różniły się wyglądem. Od strony podjazdu główną część pałacu flankowały po bokach dwa skrzydła, które stanowiły zamknięcie dziedzińca. Korpus budynku, zaakcentowany na osi ryzalitem, wyróżniały cztery pilastry. Całość nakryto dachami mansardowymi z lukarnami, znajdowało się w nim również dwanaście kominów. Początkowo dach pałacu był kryty czerwoną dachówką, zmienioną na początku XX wieku na glazurowaną, zieloną. Za czasów Fryderyka Ludwika Finck von Finckenstein (1709-1785) nadbudowano zwieńczenia ryzalitów elewacji frontowej i ogrodowej oraz uzupełniono je dekoracją figuralną. Od strony podjazdu umieszczono herb Finckensteinów, natomiast od strony ogrodowej nadbudowano attykę, na której ustawiono cztery rzeźby – Junonę, Jowisza i Herkulesa z zespołu czterech żywiołów oraz personifikację Rozwagi. Do rezydencji prowadziło sześcioro drzwi. Najefektowniejsze były wejścia od frontu i od strony ogrodu z bogato zdobionymi portalami. Pozostałe znajdowały się symetrycznie w bocznych skrzydłach pałacu. Główne wejścia usytuowane na osi podkreślone były przez reprezentacyjne schody oraz balkony z misternie kutymi balustradami.
Ciekawostki
- Pałac nazywano Wersalem Królestwa Pruskiego. Był to jeden z czterech pałaców w rejonie Prus Wschodnich, zwanych królewskimi (przygotowanych na przyjęcie podróżującego po prowincji monarchy wraz z jego liczną świtą), obok takich rezydencji jak Słobity, Drogosze i Friedrichstein.
- Pałac ten upodobał też sobie Napoleon Bonaparte, który mieszkał w Kamieńcu w czasie kampanii rosyjskiej od kwietnia do czerwca 1807 roku. Podobno swój zachwyt wyraził słowami: enfin chateau – wreszcie porządny pałac.
- Rezydencja słynęła z bogatego wyposażenia. Były tam m.in. piece wykładane porcelaną miśnieńską, kominki misternie zdobione białymi stiukami, podłogi z czarno-białych włoskich marmurów, ściany wykładane jedwabiem, malowanymi skórzanymi tapetami, szklane dekoracje ścian, galerie obrazów i portretów rodowych.
- W jednym z pomieszczeń pałacowych (pokój błękitny) jeszcze przed 1939 rokiem znajdował się portret Albrechta Konrada Finck von Finckensteina. Obraz po 1945 roku uznano za zaginiony. W grudniu 2000 roku nieoczekiwanie pojawił się on na aukcji w Krakowie i został zakupiony do zbiorów prywatnych.
- Do dziś, po południowej stronie pałacu, zachowała się grota, zbudowana po 1732 roku według projektu Paula Krottendorfa. Oryginalność tej budowli polegał na dekoracji zewnętrznych ścian, pokrytych skorupami ostryg.
Bibliografia
- Kluk, Iwona Beata: Zamki, pałace i dwory w okolicach Susza dawniej i dziś / Iwona Beata Kluk // W: Susz : z dziejów miasta i okolic / pod red. Janusza Cygańskiego. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 113-117.
- Niesiobędzki, Wiesław: Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego : przewodnik historyczno-krajoznawczy / Wiesław Niesiobędzki. - Iława : Wydawnictwo Tekst 2003. – S. 63-69.
- Skrobot, Wiesław: Szymbark - Kamieniec : historyczno-przyrodniczy szlak turystyczny / Wiesław Skrobot, Alina Rozdziewicz. - Jerzwald : Zespół Parków Krajobrazowych w Jerzwałdzie, 1998.
- Walerzak, Miłosz: Gładysze, Kamieniec, Słobity, Sztynort. Ogrody barokowe przy rezydencjach dawnych Prus / Miłosz Walerzak. – Olsztyn : Borussia, 2010. – S. 43-76
Zobacz też
- Mühleisen, Christa: Schloss Finckenstein im ehem. Kreis Rosenberg in Westpreußen, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.aefl.de [dostęp 02.032014 r.]
