Zamek w Olsztynku

Fot. A. Romulewicz. 2013 rok.

Fot. A. Romulewicz. 2013 rok.

Fot. A. Romulewicz. 2013 rok.

Fot. A. Romulewicz. 2013 rok.

Źródło: www.zamek.edu.pl

Źródło: www.naszolsztynek.pl

Zabytek architektury wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Zamek został usytuowany na wzniesieniu pośród rozlewisk i podmokłego terenu rzeki Jemiołówki, nieopodal traktu handlowego wiodącego z Mazowsza w głąb Prus, 27 km na południowy-wschód od Ostródy.

Historia

Warownię wzniesiono w latach 1350-1370 z inspiracji i pod nadzorem komtura ostródzkiego Giinthera von Hohenstein. Od jego nazwiska zamek i tworząca się przy nim osada (dzisiejszy Olsztynek, niem. Hohenstein) przyjęły nazwę. Zamek stanowił siedzibę komornika podległego komturowi w Ostródzie. Podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i początkach XVI wieku warownia kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk i obsadzana była naprzemiennie polską i krzyżacką załogą. Po sekularyzacji Prus w 1525 roku ustanowiono tu siedzibę książęcego starosty. W 1610 roku starostwo olsztyneckie zostało włączone do ostródzkiego, natomiast zamek przeznaczono na arsenał. Podczas późniejszych wojen, m.in. polsko-szwedzkich, a także pojawiających się w mieście pożarów, zamek nie doznał większych uszkodzeń. Jednak brakowało środków na bieżące remonty i stopniowo ulegał dewastacji. W efekcie XVIII wieku część zabudowań rozebrano, a pozostałości przebudowano w 1793 roku na potrzeby administracji pruskiej. W XIX wieku ulokowano tutaj szkołę – najpierw było to progimnazjum, w latach 1895-1925 seminarium nauczycielskie, a następnie szkoła powszechna. Cały obiekt gruntownie przebudowano w latach 1847-1849, nadając mu cechy neogotyckie. Z tego okresu pochodzi skrzydło południowo-wschodnie. Po 1945 roku szkoła, odbudowana po zniszczeniach wojennych, nadal służy celom oświatowym. Obecnie mieści się tutaj Zespół Szkół Zawodowych im. K. C. Mrongowiusza. Po dawnym zamku zachowały się jedynie piwnice ze sklepieniami krzyżowo-żebrowymi i część murów obwodowych najstarszego skrzydła północnego.

Opis

Założenie zamkowe miało kształt wydłużonego prostokąta i składało się z zamku głównego oraz przedzamcza. Zamek główny miał kształt regularnego czworoboku i wzniesiony był z cegły na kamiennych fundamentach. Składał się z trójkondygnacyjnego domu zamkowego, dziedzińca otoczonego murem obronnym i wieży bramnej, która znajdowała się w murze od strony przedzamcza. W obrębie dziedzińca wzniesiono dodatkowe zabudowania gospodarcze. Niektórzy badacze uważają, że od razu powstały trzy skrzydła zamku Dom zamkowy (o wymiarach 10,7 x 28,4 m) usytuowany był pośrodku północno-wschodniego boku. Znajdowały się w nim: mieszkanie komornika, kaplica, refektarz, izba gościnna, a także zbrojownia. W piwnicach i przyziemiu były składy żywności, pomieszczenia gospodarcze, kuchnia i piekarnia. Na najwyższej kondygnacji mieściły się spichrze zbożowe, magazyny i ganki wartowniczo-obronne ze strzelnicami. Zamek otoczony był murem z basztami i nawodnioną, głęboką fosą. W narożniku południowo-wschodnim murów zamkowych stała wysoka, prostokątna wieża, która osłaniała wjazd na zamek z przedzamcza. Przedzamcze miało kształt zbliżony do trapezu i przylegało od południa do muru zamkowego. Posiadało własne fortyfikacje, za którymi, także od strony południowej, znajdował się kościół parafialny, otoczony murami obronnymi oraz miasto, które otrzymało mury obronne do połowy XV wieku. Przedzamcze miało charakter gospodarczy i mieściło różne zabudowania (stajnie, stodoły, obory, browar, młyn itd.) oraz budynki mieszkalne służby.

Bibliografia

1. Bieszk, Janusz: Zamki państwa krzyżackiego w Polsce / Janusz Bieszk. – Warszawa : Bellona, 2010. – S. 137-140.
2. Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach: Powiśle, Warmia, Mazury / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. - Olsztyn : Studio Arta, 2006. – S. 304-309.
3. Kuźniewski, Bogumił: Olsztynek : miasto i gmina / Bogumił Kuźniewski. – Olsztynek : Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, 2007. – S. 106-110.
4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix 1992. – S. 116-117.
5. Torbus, Tomasz: Zamki krzyżackie = Deutschordensburgen / Tomasz Torus. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010. – S. 165-170.

Zobacz też

• Olsztynek: zamek krzyżacki, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.zamkipolskie.com [dostęp 14.03.2014 r.]