Pałac w Gardzieniu

Elewacja frontowa.
Źródło: W. Niesiobędzki, Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego : przewodnik historyczno-krajoznawczy, Iława 2003, s. 23.

Elewacja ogrodowa.
Źródło: www.mazuryzachodnie.blogspot.com

Fragmenty murów.
Źródło: www.marienburg.pl

Fragmenty murów.
Źródło: www.marienburg.pl

Zabytek architektury wzniesiony w pierwszej połowie XIX wieku. Obecnie zachowały się tylko jego relikty.

Lokalizacja

Rezydencja została wybudowana na terenie wsi Gardzień (niem. Garden), w otoczeniu parku i zabudowań gospodarczych. Wieś położona jest w powiecie iławskim, w gminie Iława.

Historia

Znajdujący się w Gardzieniu majątek ziemski w 1699 roku nabył od wielkiego marszałka Prus Wallenroda, hrabia Ernst Finck von Finckensteina. Jeszcze w tym samym roku wzniesiono tutaj rezydencję. Ponieważ kolejny spadkobierca hrabiego Fryderyk Karol Filip zmarł bezdzietnie w 1826 roku, dwór wraz z okolicznym majątkiem przeszedł w posiadanie jego siostrzeńca Hahnefeldta. Ten w 1830 roku odsprzedał go baronowi Wernerowi von Gutstedt. Wówczas dwór został przebudowany na wzór weimarskiego pałacu Wittum. Po śmierci barona w 1864 roku, jego żona Jenny von Gutstedt sprzedała pałac kupcowi z Berlina Jonasowi, który uczynił z niego swoją rezydencję myśliwską. Po Jonasie właścicielem Gardzienia w 1880 roku został niejaki Zidowitz, a w 1900 roku ponownie, po 200 latach, rodzina Finckenstein. Podczas I wojny światowej w pałacu mieściła się szkoła i kwatera dla uchodźców z terenów objętych działaniami wojennymi. Po wojnie pałac był rezydencją wdowy po grafie von Finckenstein. W 1932 roku utworzono w tym miejscu szkołę sportową dla młodzieży wychowywanej w duchu nazistowskim. Przed 1939 rokiem hrabia Finckenstein uczynił z pałacu siedzibę zarządu swych dóbr. Po drugiej wojnie światowej pałac zaadaptowano na mieszkania rodzin robotników leśnych. Nieremontowany, zdewastowany i w konsekwencji opuszczony pod koniec lat 60-tych XX wieku, powoli obracał się w ruinę. Z czasem zniszczona konstrukcja stała się tak niebezpieczna, że zdecydowano o jej rozbiórce.

Opis

Pałac został zbudowany na planie prostokąta z dwoma wysuniętymi ku drodze dojazdowej, krótkimi skrzydłami i pomieszczeniami mieszkalnymi, w części środkowej. Była to budowla murowana z cegły, otynkowana, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, z użytkowym poddaszem. Przykryto ją dachem z czerwonej dachówki z charakterystycznymi lukarnami powiekowymi. W dolnej kondygnacji budynku, w środkowej części znajdował się szeroki pokój z oknami wychodzącymi z jednej strony na park, z drugiej na dziedziniec. Do pałacu należały także budynki folwarczne położone obok dziedzińca: stajnie, wozownie, chlewnie i gorzelnia.

Ciekawostki

• W latach 1838-1864 w pałacu mieszkała Jenny von Gutstedt, nieślubna córka Hieronima Bonapartego ówczesnego króla Westfalii (brat cesarza Napoleona) i Diany von Pappenheim. Państwo Gutstedt poznali się w Weimarze na dworze Wielkiego Księcia Turyngii Karola Augusta. Na wieść o małżeństwie Jenny jej ojciec przekazał młodym małżonkom pokaźną sumę, za którą kupili majątek w Gardzieniu.

Bibliografia

1. Binek, Monika: Pałac urzekł siostrzenicę Napoleona : wędrówka śladami dawnego majątku / Monika Binek // „Kurier Regionu Iławskiego”. - 2009, nr 24, s. 12-13.
2. Niesiobędzki, Wiesław: Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego : przewodnik historyczno-krajoznawczy / Wiesław Niesiobędzki. - Iława : Wydawnictwo Tekst 2003. – S. 21-25.

Zobacz też

• Gardzień (Garden), materiał zamieszczony na stronie internetowej www.polskiezabytki.pl [dostęp 24.02.2014 r.]
• Szlakiem wielkich postaci: Jenny von Pappenheim i Gardzień, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.mazuryzachodnie.blogspot.com [dostęp 25.02.2014 r.]