Kielich z kościoła pw. św. Józefa w Nawiadach

Fot. Kahl. 1937 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 57178b

.

Zabytek gotyckiej sztuki sakralnej wykonany w I ćwierci XVI wieku, pochodzący z kościoła ewangelickiego pw. św. Józefa w Nawiadach.

Historia

Kielich mszalny został wykonany około 1500 roku. Ze względu na brak zachowanych oznaczeń cechy miejskiej oraz danego złotnika, a także przez analogię specyficznej konstrukcji do kielicha z katedry w Lubece, uznawany był za jedno z nielicznych dzieł ze szkoły lubeckiej, które przetrwały do XX wieku. Świadczył też o związkach złotnictwa pruskiego z lubeckim. Nie należał jednak do dzieł sprowadzonych w Europy. Przypuszczalnie powstał na Warmii lub na Pomorzu Gdańskim.

Opis

Dzieło wykonano ze złoconego srebra. Jego wymiary nie są znane, ponieważ kielich od 1945 roku jest uznany za zaginiony. Na spodzie stopy wyryto inskrypcję: Dysser Kelch hort zu sancte Barbara zu Aveyden.

Charakterystyka

Podstawą kielicha jest dwupoziomowa, dwunastopolowa stopa, charakterystycznie zbudowana. Wysoki cokół stanowi sześć płatów o gładkim brzegu w głębi stopy oraz sześć płatów o profilowanych brzegach bardziej wystających (umieszczonych pomiędzy poprzednimi). Płaty profilowane od góry dekorują odlewane zwinięte pędy wici roślinnej. Na krótszych widoczne są rytowane gałązki z kwiatami, owoce oraz przedstawienie Chrystusa w studni. W górnej części stopa przechodzi w formę o przekroju gwiaździstym. Nad trzema zmniejszającymi się gwizdami ułożonymi poziomo osadzony został sześcioboczny trzon, wsparty u dołu maswerkowymi arkadami na wysokich kolumienkach. Pośrodku trzonu widnieje spłaszczony, ażurowy nodus z niewielkimi rombowymi guzami, na których litery tworzą napis IHESUS. Półokrągła czara na wysokości 1/3 osadzona została w koszyczku ozdobionym gzymsem, poniżej którego widnieje grawerowany, manswerkowy rysunek, powyżej zaś delikatny motyw roślinny.

Bibliografia

1. Dehio Georg Christoph, Gall Ernst: Handbuch der Deutschen Kunstdenkmaler. Deutschordensland Preussen / G. Dehio, E. Gall. – Monachium ; Berlin, 1952. - S. 272.
2. Szczepkowska-Naliwajek, Kinga: Złotnictwo gotyckie Pomorza Gdańskiego, Ziemi Chełmińskiej i Warmii / Kinga Szczepkowska-Naliwajek. - Wrocław : Ossolineum, 1987. - S. 92-93, nr kat. 118, il. 143.