Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Wieliczkach

Fot. z 1920/1940 roku.
Źródło: www.bildarchiv-ostpreussen.de Nr id. 43770.

Fot. Mieczysław Kalski.
Źródło: www.mojemazury.pl

Źródło: www.panoramio.com

Źródło: www.ciekawemazury.pl

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w drugiej połowie XVII wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na wzniesieniu, w centrum wsi Wieliczki (niem. Wielitzken). Wieś położona jest w południowo-wschodniej części powiatu oleckiego.

Historia

Budowę pierwszej drewnianej świątyni ukończono latem 1552 roku. Kilka miesięcy później, w połowie grudnia, dokonano jej poświęcenia. W roku 1656 została ona jednak spalona w trakcie najazdu wojsk tatarskich. Po odbudowie (przeprowadzonej do 1658 roku) ponownie zniszczył ją huragan w 1674 roku. Kościół ten również był drewniany, a z jego wyposażenia zachował się ołtarz boczny z 1654 roku. Po kolejnej odbudowie świątynię oddano do użytku w 1676 roku (świadczy o tym napis na jednej z belek konstrukcyjnych). Po wyposażeniu wnętrza, jej poświęcenia dokonał w 1677 roku ówczesny zwierzchnik parafii, archiprezbiter z Reszla. Pod świątynią usytuowano dwie krypty przeznaczone na grobowce, w XIX wieku zostały one jednak zasypane. Wieżę dzwonniczą wzniesiono w latach 1693-1694. Kościół został uszkodzony w trakcie I wojny światowej. Jego generalny remont przeprowadzono w latach 1925-1927. Od początku istnienia do 1945 roku służył on wspólnocie ewangelickiej. Po drugiej wojnie światowej przejęli go katolicy. Samodzielną parafię.erygowano tu 7 września 1956 roku.

Opis

Jest to kościół barokowy, orientowany, jednonawowy z wydzielonym prezbiterium zamkniętym trójboczna absydą. Wzniesiono go na planie prostokąta o wymiarach 31,80m x 13,05m i posadowiono na fundamencie z kamienia polnego. Korpus, chór i boczne aneksy wykonano z drzewa modrzewiowego w konstrukcji zrębowej, węgłowanej na jaskółczy ogon. Kwadratowa, trzykondygnacyjna wieża posiada konstrukcję szkieletową. Całość oszalowana została deskami. Korpus nawowy przykryto dachem dwuspadowym krytym gontem, wieżę zwieńczono dachem czterospadowym z iglicą, kulą i chorągiewką z datą 1767. Od strony północnej i południowej znajdują się boczne kruchty, od strony północnej do prezbiterium przylega także zakrystia. Wnętrze, z zachowanymi emporami bocznymi, nakryto stropem płaskim. Kościół okala kamienny mur.

Wyposażenie

Barokowy ołtarz główny, bogato ornamentowany, został wykonany w 1708 roku przez snycerza Bildhauera Schöbela z Olecka. W tym samym stylu wykonana została ambona, ufundowana w 1712 roku przez proboszcza Michała Giżyckiego i jego małżonkę Catarinę von Prauswaldin. Na ścianie północnej, po lewej stronie wejścia do zakrystii, naprzeciw ambony znajduje się ołtarz boczny pochodzący z 1654 roku (z wyposażenia dawnego kościoła, który został zniszczony w roku 1674). Naprzeciw ołtarza głównego umieszczony jest chór muzyczny z bocznymi emporami, wsparty na 10 filarach. Znajdujące się na chórze organy pochodzą prawdopodobnie z 1876 roku. Zniszczone przez Rosjan w trakcie walk podczas I wojny światowej zostały odrestaurowane przez organmistrza Nowaka z Królewca w 1920 roku. Jest tutaj także chrzcielnica z XIX wieku, z elementami swojej poprzedniczki z 1660 roku.

Ciekawostki

• Jest to najstarszy drewniany kościół na terenie Warmii i Mazur. Pod względem planu i rozmiarów przypomina świątynię w Ostrykole.
• Podczas generalnego remontu, przeprowadzonego w latach 1925-1927, w zasypanych kryptach pod kościołem znaleziono 23 trumny z XVII wieku.
• Niegdyś na wieży kościelnej znajdowały się dwa bogato zdobione dzwony, odlane w Królewcu: jeden z 1660 roku, drugi z 1762 roku. Pierwszy z nich został zdemontowany w 1943 roku i przeznaczony na potrzeby przemysłu wojennego, drugi zaginął. Obecnie ich miejsce zajmują dwa nowe dzwony: z 1914 roku i z 1979 roku.

Bibliografia

1. Guzowski, Łukasz: Dzieje miejscowości i kościoła w Wieliczkach / Łukasz Guzowski // „Studia Ełckie”. - T. 13 (2011), s. 97-117.
2. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 11.

Zobacz też

• Parafie Diecezji Ełckiej: Wieliczki Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.bartoszyce.pl [dostęp 03.02.2014 r.]
• Wieliczki. Modrzewiowy kościół Narodzenia NMP (1677), materiał zamieszczony na stronie internetowej www.polskaniezwykla.pl [dostęp 03.02.2014 r.]