Kościół pw. św. Bartłomieja w Pasłęku

Źródło: www.sanktuariapolskie.info

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Fot. z 1938 roku.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 057665.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół wzniesiono na terenie Pasłęka, w obrębie średniowiecznej zabudowy miasta (obecny Plac św. Wojciecha).

Historia

Pierwsza wzmianka dotycząca tego kościoła pochodzi z 1298 roku. Wówczas to W. M. Meinchard z Querfurtu przyznał na utrzymanie przyszłej parafii 4 włóki ziemi (około 72 hektarów) i plac pod budowę nowej świątyni. Kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja wzniesiono w pierwszych latach XIV wieku (obecne prezbiterium). Około 1350 roku powstał korpus nawowy, a także wieża dzwonnicza. W 1543 roku miał miejsce wielki pożar świątyni. Odbudowano ją w drugiej połowie XVI wieku; bryła zachowała charakter gotycki, a wnętrzu nadano barokowy wystrój. Z tego okresu pochodzi kruchta południowa (1566 rok). W 1751 roku przeprowadzono kapitalny remont kościoła. Z wcześniejszej budowli pozostawiono nietknięte tylko ściany. Powiększono wówczas górne okna i zrobiono nowe – dolne, usunięto trzy pary gotyckich filarów (została tylko jedna para pod chórem), wcześniejszy sufit gipsowy zastąpiono drewnianym, beczkowym. Nakryto też kościół nowym dachem i rozebrano schody prowadzące na wieżę. Po pożarze z 1752 roku wieżę nakryto dachem ostrosłupowym z barokową latarnią. W 1851 roku dobudowano skarpy wzmacniające ściany kościoła, a w 1869 przeprowadzono kolejny jego remont. W 1922 roku pożar po raz kolejny zniszczył wieżę kościelną. Przy odbudowie zamieniono jej zwieńczenie z barokowego na namiotowe. Od początków istnienia do 1525 roku świątynia służyła katolikom. Następnie, na skutek reformacji, została przejęta przez ewangelików. Od 1946 roku znów służy katolikom. W połowie lat 70-tych w kościele przeprowadzono szereg remontów, m.in. zamurowano dolne okna, wytynkowano blendy dookoła kościoła i wieży, położono nowe posadzki, wykonano remonty dachów, przeprowadzono konserwację ołtarza, ambony i organ.

Opis

Jest to budowla jednonawowa, halowa, wzniesiona na rzucie prostokąta o wymiarach wewnętrznych 29 na 18 m. Do jej południowo-zachodniego narożnika przylega trzypiętrowa wieża w kształcie ostrosłupa o podstawie kwadratowej (w przyziemiu szeroko otwarta do wnętrza). Jest ona udekorowana blendami (ślepymi oknami lub wnękami) i zwieńczona smukłym czterospadowym hełmem z dachem siodłowym. W kościele znajduje się krótki i wąski chór.

Wyposażenie

Wśród najcenniejszych zabytków kościoła wymienia się dzieła z warsztatu Izaaka Rigi:

• ołtarz główny ze sceną ukrzyżowania z 1687 roku, polichromowany przez Gotfryda Hintza z Królewca w 1692 roku),
• ambonę z włoskimi polichromiami z 1690 roku,
• jeden z konfesjonałów z tego samego okresu.

Tutejsze organy mechaniczne o 36 głosach, zbudowane zostały w latach 1717-1719 przez Andreasa Hildebrandta z Gdańska (prospekt instrumentu wykonany został prawdopodobnie przez warsztat snycerski z Elbląga). W kościele znajdują się także: dzwon z 1717 roku, kamień na wodę święconą z XVI wieku, a także okucia drzwiowe z XV wieku, płyty nagrobkowe i cenne lichtarze.

Ciekawostki

• W 1635 roku w kościele odbyły się wstępne rozmowy na temat układu pokojowego pomiędzy Polską a Szwecją.

Bibliografia

1. Panimasz, Katarzyna: Perły architektury sakralnej / Katarzyna Panimasz // „Magazyn Elbląski”. - 2006, nr 0, s. 26-28.
2. Rzempołuch, Andrzej: Kościoły na Warmii, Mazurach i Powiślu / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Wydawnictwo Offer, 1991. – S. 46.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. – Olsztyn : Remix, 1992. – S. 121.

Zobacz też

• Historia kościoła św. Bartłomieja w Pasłęku, materiał zamieszczony na stronie internetowej, http://parafiajozefpaslek.orgfree.com/historia.htm parafiajozefpaslek.orgfree.com] [dostęp 24.10.2013 r.].
• Historia, zabytki i piękno Pasłęka, materiał zamieszczony na stronie internetowej, www.paslek.pl [dostęp 24.10.2013 r.].