Kościół pw. św. Michała Archanioła w Purdzie Wielkiej

Fot. Mieczysław Kalski.
Źródło: www.mojemazury.pl

Fot. Mieczysław Kalski.
Źródło: www.mojemazury.pl

Źródło: Purda 1900-2006: portret wsi, red. M. Kardach, J. Pilecki, R. Traba, Olsztyn 2008, s. 52.

Źródło: Purda 1900-2006: portret wsi, red. M. Kardach, J. Pilecki, R. Traba, Olsztyn 2008, s. 83.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XVI wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Purda Wielka (niem. Groβ Purden). Wieś położona jest w powiecie olsztyńskim.

Historia

Obecna świątynia została wzniesiona w 1503 roku, w miejsce poprzedniej, drewnianej budowli. W kolejnych latach stopniowo ja rozbudowano i w 1580 roku została konsekrowana przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera ku czci świętego Krzyża i świętego Michała Archanioła. W 1817 roku na ceglanej obszernej kruchcie zachodniej została osadzona drewniana wieża, a w 1929 roku dobudowano nawy boczne.

Opis

Jest to kościół murowany z cegły z dodatkiem kamieni polnych, użytych w cokole korpusu i w przyziemiu wieży. Pierwotną nawę wzniesiono na rzucie prostokąta. Nawy boczne są węższe od nawy głównej. Korpus budowli został oszkarpowany. Kwadratowa wieża o zwężających się ścianach ku górze w przyziemiu jest murowana, wyżej drewniana o konstrukcji słupowej i oszalowana deskami. Wieńczy ją hełm ostrosłupowy pokryty gontem. W kruchcie wieży znajdują się fragmenty nie ukończonego sklepienia krzyżowo-żebrowego. Wschodni szczyt budowli zdobią blendy otynkowane na różowo.

Wyposażenie

Wyposażenie wnętrza jest gównie barokowe i pochodzi z XVIII wieku. W tym właśnie okresie wykonano drewniany ołtarz główny. W jego centrum umieszczono obraz św. Michała walczącego ze smokiem, a po bokach rzeźby św. Antoniego i św. Franciszka. W górnej części znajduje się obraz przedstawiający koronację Maryi oraz rzeźby św. Katarzyny i św. Barbary. W ołtarzu bocznym lewym z 1746 roku znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego oraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, a także figury Mojżesza, Eliasza i świętych: Mikołaja, Wawrzyńca, Rocha, Sebastiana. W prawym ołtarzu bocznym, pochodzącym z tego samego okresu, umieszczono obrazy Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Józefa z Dzieciątkiem, a także figury św. Piotra i św. Andrzeja. Z XVIII wieku pochodzi także ambona o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej oraz empora organowa. Prospekt organowy wykonano w 1841 roku. W kruchcie kościoła znajduje się rzeźbiarska grupa pasyjna z XVII wieku, natomiast w prezbiterium, obraz Madonny z Dzieciątkiem z 1611 roku, ufundowany przez proboszcza z Purdy – Błażeja Rutę. Wnętrze naw zdobią klasycystyczne polichromie z początku XIX wieku. W kościele znajduje się także szereg cennych zabytków sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• puszka na komunikanty z XVII wieku,
• monstrancja późnobarokowa z 1775 roku,
• kielich renesansowy z 1633 roku,
• kielich z 1690 roku,
• sukienka srebrna na obrazie Przemienienia Pańskiego z około 1746 roku, sygnowana przez złotnika olsztyńskiego, Jana Geese’go.

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 82.
2. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 92-93.
3. Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 73-75.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia: Wydawnictwo Region, 2012. – S. 83.