Pomnik Reinholda von Anrepa w Plebaniej Wólce

Pomnik współcześnie.
Źródło: www.pulk12.pl

Pomnik generała von Anrep w latach 20-tych. XX wieku.
Źródło: www.pulk12.pl

Tablica na pomniku von Anrepa.
Źródło: www.pulk12.pl

XIX-wieczny pomnik generała wojsk carskich Heinricha Reinholda von Anrepa (nazywanego przez Rosjan Romanem Karłowiczem von Anrep) koło Morąga.

Lokalizacja

Pomnik powstał niedaleko dawnego majątku Plebania Wólka, kilometr od granic Morąga, przy obecnej trasie do Miłakowa, w miejscu śmierci Reinholda von Anrepa.

Historia

Pomnik ku czci Reinholda von Anrepa zbudowano w 1852 roku. Upamiętniał on jednego z dowódców rosyjskich wojsk carskich uczestniczących w bitwie z armią napoleońską pod Morągiem, poległego 25 stycznia 1807 roku w Plebaniej Wólce (niem. Pfarrersfeldschen) podczas przygotowań do odwrotu sił rosyjskich. Reinhold von Anrep od końca 1806 roku pełnił funkcję dowódcy 14. dywizji w składzie II armii generała Buxhoevdena (późniejszy korpus Bennigsena), walczącej na terenie północnego Mazowsza i Prus Wschodnich. Dwukrotnie był odznaczany Orderem św. Jerzego. Właściwe miejsce pochówku generała nie jest znane. Przypuszcza się, iż spoczął on na nieistniejącym już morąskim cmentarzu szpitalnym przy obecnej ul. Dąbrowskiego. Inicjatorem budowy był syn wojskowego, Joseph von Anrep (ros. Josif Romanowicz), walczący w stopniu generała kawalerii, fundator tablicy pamiątkowej. Budowniczym obelisku był natomiast Johann Peter Liedtke, właściciel dóbr w Plebaniej Wólce. Po śmierci Josepha von Anrepa-Elmpta w 1860 roku pomnik popadał w zapomnienie. Pod koniec XIX wieku zaczęły pojawiać się sygnały o konieczności zadbania o historyczny obelisk. Po kilkuletnim sporze konserwatora zabytków z właścicielem majątku Hansem Liedtke pomnik został w 1906 roku przebudowany. Obniżono go, zaś w miejscu pamięci posadzono brzozy. Pomnik cieszył się sporym zainteresowaniem przed II wojną światową. W 1936 (lub 1937) roku, z inicjatywy Hansa Liedtkego przeprowadzony został kolejny remont pomnika. W 1945 roku obelisk został ostrzelany, czego pamiątką jest siedem dziur po kulach widocznych na tablicy pamiątkowej. Ostatnie odnowienie pomnika miało miejsce w 2003 roku z inicjatywy osób prywatnych. Obecnie odremontowany, jest najstarszym pomnikiem „napoleońskim” na Warmii i Mazurach.

Opis

Pomnik ma kształt obelisku o wysokości około 3,5 m. Zbudowany został na planie kwadratu z cegieł, na fundamencie z kamieni polnych o wysokości 40 cm. W pierwotnym kształcie na podstawie w formie sześcianu o wysokości około 1,3 m, stał właściwy obelisk, zwężający się ku górze i zakończony niewielką piramidką (o wysokości około 2,2 m). Obelisk był otynkowany. Jego element stanowiły armatnie kule: jedna w zwieńczeniu i trzy po bokach obelisku oraz wmurowana od frontu żeliwna tablica, na której umieszczono inskrypcje w języku niemieckim i rosyjskim:

DEM KAISERL.-RUSS. GENERAL-LIEUT. REINHOLD von ANREP, HIER GEFALLEN AM 13ten JANUAR 1807. BEI DER YERFOLGUNG DER FEINDLICHEN ARMEE.
генералъ лейтенантъ Романъ Карловичь Анрепъ при пресъдованiи непрiиятеля палъ 13го января 1807го года.

Napisy na płycie pierwotnie były prawdopodobnie posrebrzane. Informacja podana na pomniku błędnie wskazuje na datę i okoliczności śmierci generała von Anrepa. Data 13 stycznia 1807 roku podana została zgodnie z kalendarzem juliańskim, obowiązującym w Rosji do 1917 r. Według kalendarza gregoriańskiego dniem śmierci von Anrepa był 25 stycznia 1807 roku. Również dane o pościgu za nieprzyjacielem nie są prawdziwe. W rzeczywistości von Anrep otrzymał śmiertelny postrzał w głowę podczas rozpoznania tuż po odwrocie Rosjan w stronę Miłakowa po starciu z francuskimi wojskami gen Duponta.

Ciekawostki

Generał von Anrep urodził się w 1760 roku w Kerstenhof, w obecnej miejscowości Karstna w Estonii. Przed powstaniem pomnika w Plebaniej Wólce, z inicjatywy syna generała von Anrep, w rodzinnej miejscowości powstał pomnik „Lew Anrepa“, przedstawiający lwa śpiącego na grobie bohatera. Pomnik należy obecnie do jednej z ciekawszych pamiątek napoleońskich w Estonii.

Bibliografia

1. Dzieje pomnika generała von Anrep pod Morągiem // W: Wschodniopruskie Kampanie Napoleona / Sławomir Skowronek, Janusz Jasiński. - Olsztyn : LITTERA, 2007. – S. 255-259.
2. Solarz-Taciak Sonia, Taciak Piotr W.: Morąskie pomniki. Część I. Okres do 1945 roku / Sonia Solarz-Taciak, Piotr W. Taciak // „Okolice Ostródy“. - 2013, nr 5, s. 54-55.
3. Jasiński, Janusz: Bitwa pod Morągiem w 1807 roku i dzieje pomnika generała von Anrep / Janusz Jasiński // W: Społeczeństwo w dobie modernizacji. Polacy i Niemcy w XIX i XX wieku. - Toruń : UMK, 2000.
4. Solarz-Taciak Sonia, Taciak Piotr W.: Pomnik generała Anrepa / Sonia Solarz-Taciak, Piotr W. Taciak // „Spotkania z Zabytkami“. - 2005, nr 7, s. 23-25.

Zobacz też

• Solarz-Taciak Sonia, Taciak Piotr W.: Pomnik generała von Anrepa, strona internetowa www.nepoleon.org.pl
• Solarz-Taciak Sonia, Taciak Piotr W.: Reinhold (Roman Karlowicz) von Anrep (1760 - 1807), strona internetowa www.nepoleon.org.pl