Kościół ewangelicko-augsburski w Szczytnie

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Fot. Mieczysław Kalski.
Źródło: www.i.wm.pl

Fot. Mieczysław Kalski.
Źródło:www.i.wm.pl

Źródło: www.polskaniezwykla.pl

Fot. około 1914 roku.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 058570.

Zabytek architektury sakralnej z początku XVIII wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany w centrum Szczytna, przy dawnym trakcie warszawskim (obecna ulica Warszawska).

Historia

Pierwsze informacje o istnieniu drewnianej świątyni katolickiej przy trakcie warszawskim pochodzą z 1485 roku. Powstała ona z inicjatywy biskupa warmińskiego Mikołaja Tungena, a jej patronką była święta Katarzyna. Budowla spłonęła w latach w 1519-1521, podczas wojny polsko-krzyżackiej. Nowy kościół, który wybudowano w 1578 roku na pewno znajdował się już w miejscu obecnego kościoła ewangelickiego. Kolejne pożary niszczyły budowlę w latach 1638, 1653, 1669 i 1698. Po każdym takim wydarzeniu kościół ponownie wznoszono. Na początku XVIII wieku podjęto decyzję o wybudowaniu solidnej świątyni murowanej. Przedsięwzięcie powierzono majstrowi murarskiemu Matzowi z Królewca. Prace rozpoczęto w 1717 roku, a zakończono w 1719. W latach 1906-1907 nadbudowano wieżę i wykonano nowe pokrycie dachu, odnowiono wnętrza, ołtarz i ambonę. Po pożarze z 1914 roku przebudowano dach wieży. Duże straty przyniósł kościół w wyniku pożaru z 1970 roku. Całkowitemu zniszczeniu uległy wówczas organy, a także nadpalony został strop przy wieży. Prace remontowe zakończono w kwietniu 1973 roku, ponownym poświęceniem kościoła. W latach 2001-2002 przeprowadzono jego renowację.

Opis

Barokowa świątynia została wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta, w dużej mierze z ręcznie robionej cegły, a także kamienia polnego i zaprawy wapiennej. Od strony wschodniej przylega do niej wieloboczne prezbiterium, a od zachodu masywna, pięciokondygnacyjna wieża, wzniesiona na planie kwadratu. Wieża nakryta została kopulastym hełmem, natomiast korpus budynku – dwuspadowym dachem. Powierzchnię ścian podłużnych budowli zdobią płaskie łuki okiennych nisz. Stronę wschodnią zamyka półokrągła ściana, ozdobiona gzymsem wielokrotnie łamanego łuku. Wnętrze przykrywa drewniany sufit łukowy. Poniżej znajdują się charakterystyczne empory (balkony) wsparte na drewnianych kolumnach.

Wyposażenie

W prezbiterium znajduje się bogato zdobiony barokowy ołtarz, który pochodzi z 1719 roku (został odnowiony w 1773 roku). Przypuszcza się, że, podobnie jak ambona, został wykonany w warsztacie gdańskim. Składa się z trzech kondygnacji, które zdobią sceny Narodzenia Pana Jezusa, Ukrzyżowania i Zmartwychwstania. Dodatkowo umieszczono w nim na dole dwie figury świętych niewiast, a wyżej – czterech ewangelistów. Ambonę, ufundowaną w 1719 roku przez Carla Fischera, podtrzymuje rzeźba Mojżesza z kamiennymi tablicami, a baldachim wieńczy figura Chrystusa Zmartwychwstałego. W prezbiterium znajdują się obrazy: Chrystusa Ukrzyżowanego i Chrystusa ratującego tonącego Piotra. Za ołtarzem głównym umieszczono tablice z nazwiskami parafian poległych w czasie wojen. Wolno stojąca chrzcielnica pochodzi z XVIII wieku. Na wieży znajdują się trzy dzwony odlane w latach 1819-1859.

Bibliografia

1. Janczewski, Zbigniew: Kościół ewangelicki: najstarsza budowla sakralna w Szczytnie / Zbigniew Janczewski // „Kurek Mazurski”. – 2005, nr 22, s. 13.
2. Kopiczko, Andrzej: Porta Domini: kościoły jubileuszowe i sanktuaria Świętego Krzyża w archidiecezji warmińskiej / Andrzej Kopiczko. – Olsztyn : „Posłaniec Warmiński”, 2002. – S. 115.
3. Liżewska, Iwona: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej / Iwona Liżewska, Wiktor Knercer. – Olsztyn : Remix: Związek Gmin Mazurskich „Jurand”, 1998. S. 123.

Zobacz też

• Kościół ewangelicko-augsburski, materiał zamieszczony na stronie internetowej, www.polskaniezwykla.pl [dostęp 23.10.2013 r.]