Willa Suckowa w Olsztynie

Dawna willa Suckowa na początku XX wieku.
Źródło: S. Piechocki, Olsztyn magiczny, Olsztyn 2002, s. 243.

Źródło: Archiwum WBP w Olsztynie.

Źródło Archiwum WBP w Olsztynie.

Zabytkowa posadzka w wejściu do willi.
Źródło: Archiwum WBP w Olsztynie.

Rezydencja podmiejska wybudowana na obrzeżach Olsztyna w 1879 r.

Lokalizacja

Willa została wzniesiona przy ówczesnej ulicy Dobromiejskiej (niem. Guttstädterstraβe, po pierwszej wojnie światowej przemianowana na Hindenburgstraβe) pod numerem 7 obecnie ulicy 1 Maja 5.

Historia

Pierwszym właścicielem budowli była prawdopodobnie rodzina Erdmannów. Wkrótce jednak przeszła ona na własność rodziny Rhode i stała się jej rezydencją, pełniąc jednocześnie funkcję kamienicy czynszowej, w której mieszkali pracownicy magistratu, sądu i garnizonu wojskowego. Po śmierci ostatniego właściciela, Hermanna Rhode rezydencja rodziny została własnością jego córki, Olgi Suckow, która wraz z mężem Albrechtem mieszkała w Poznaniu. Po śmierci męża wdowa powróciła do Olsztyna i tutaj wychowywała dwóch synów. Jeden z nich, Hermann Suckow do 1937 r. prowadził w willi biuro adwokackie oraz notarialne. Z tego też względu do 1945 roku nieruchomość znana była powszechnie w mieście jako Willa Suckowa. Po II wojnie światowej, niezniszczoną kamienicę przejął Skarb Państwa. Wówczas stała się ona budynkiem użyteczności publicznej. Początkowo swoją agendę na krótko otworzył w niej Państwowy Urząd Repatriacyjny. Następnym użytkownikiem było wojsko – urządzono tu kasyno „Wiarus”. W latach 50-tych w willi utworzono przedszkole i żłobek. Placówki te funkcjonowały tu do końca lat 70-tych. Przez kilka kolejnych lat budynek stał opuszczony, częściowo tylko zagospodarowany na potrzeby zaplecza budowy sąsiadującego z nim kina „Kopernik”. Po zakończeniu robót byłą rezydencję Suckowów planowano rozebrać. Ówczesne władze zgodziły się tylko tymczasowo przeznaczyć budynek na lokal zastępczy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. W ciągu pięciu lat miała zostać wybudowana nowa jej siedziba przy zbiegu ulic Piłsudskiego i Głowackiego. Po kilku latach zdecydowano jednakże o przeprowadzeniu w wilii kapitalnego remontu (1982-1985) i przystosowania jej do potrzeb biblioteki. W budynku ulokowano zbiory specjalne, muzykalia oraz czytelnię i wypożyczalnię literatury dla dzieci i młodzieży. Odnowiona elewacja pozbawiona została wówczas elementów dekoracyjnych, rozebrano także boczne skrzydło budynku. W miejscu ogrodu (od zaplecza) powstał betonowy parking. W latach 2010-2013 budynek ponownie zmodernizowano i dokonano jego rewitalizacji. W 2013 r. rozpoczęto też odbudowę bocznego skrzydła budynku.

Opis

Piętrową budowlę wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta. W fasadzie znajdowały się trzy ryzality ujęte w pilastry, z których środkowy z podcieniem arkadowym ozdobiony był na całej swojej długości balkonem. Poza arkadowymi podcieniami portyku głównego wejścia, kamienicę wyróżniały klasycznie rozplanowane okna wykończone frontonikami na konsolach oraz boniowanie ścian. W XIX w. fasadę budynku wieńczyła figura, prawdopodobnie Temidy, a na bocznych ścianach fasady znajdowały się ozdobne wazy. Elewacje ścian bocznych też były bogato zdobione ryzalitami zamkniętymi pilastrami, z frontonami, na których również umieszczono ozdobne wazy. Do piętrowej willi z poddaszem jeszcze przed 1913 r. dobudowano skrzydło, które obecnie nie istnieje.

Ciekawostki

• W podziemiach budynku znajdują się kamienno-ceglane komory piwniczne przypominające lochy starego zamczyska. Zastosowano tam rzadko spotykane sklepienia odcinkowe, układane w charakterystyczną jodełkę.
• Najbardziej znanym lokatorem kamienicy był przed II wojną światową Oskar Belian wieloletni burmistrz i nadburmistrz Olsztyna (1877-1908).
• Po II wojnie światowej w willi odnaleziono kolekcję zabytkowej ceramiki seklerskiej, pochodzącej z węgierskiej enklawy w Rumunii. Zbiór ma charakter unikatowy. Składa się z dwunastu elementów – pochodzących z przełomu XVIII i XIX wieku porcelanowych naczyń zdobionych motywami roślinnymi. Kolekcję zabezpieczono i ze względu na jej dużą wartość zabytkową oraz artystyczną przekazano do zbiorów Muzeum Ziemi (Muzeum Etnograficznego) w Warszawie.

Bibliografia

1. Bętkowski, Rafał: Olsztyn jakiego nie znacie: obraz miasta na dawnej pocztówce / Rafał Bętkowski. – Olsztyn : Edytor Wers, 2003. – S. 139.
2. Piechocki, Stanisław: Olsztyn magiczny / Stanisław Piechocki. - Olsztyn : Remix, 2002. – S. 243-246.
3. Wysocka, Anna: Rezydencja dla książek / Anna Wysocka // „Variart”. – 2012, nr 3, s. 20-21.