Stanisław Hozjusz

Stanisław Hozjusz (1504 - 1579).
Źródło: http://www.audiovis.nac.gov.pl

Stanisław Hozjusz (1504 - 1579) – wybitna postać „złotego wieku”, biskup warmiński i pierwszy kardynał warmiński, zasłynął jako zdecydowany przeciwnik reformacji, ojciec Soboru Trydenckiego, sprowadził do Polski jezuitów.

Korzenie

Urodził się 5 maja 1504 r. w Krakowie, w spolonizowanej rodzinie mieszczańskiej- Ulryka i Anny z d. Schlacie, która przybyła do Polski z Pforzheim w Badenii. Z małżeństwa tego przyszło na świat troje dzieci: Anna, Jan i Stanisław. Krótko po narodzinach Stanisława jego ojciec Ulryk Hose przeniósł się wraz z rodziną do Wilna, gdzie został zarządcą mennicy, a później horodniczym i wojskim wileńskim. Hozjusz w Wilnie spędził dzieciństwo i pobierał naukę u prywatnych nauczycieli ( szkoła parafialna przy kościele ojców dominikanów). Jego pragnieniem było zostać dominikaninem, jednak posłuszny ojcu udał się w 1519 r. do Krakowa, gdzie zamieszkał u swojej zamężnej siostry. W latach 1519 - 1520 studiował w Akademii Krakowskiej, na wydziale sztuk wyzwolonych, ukończył je uzyskując tytuł bakałarza.

Studia w kraju i zagranicą

Stanisław Hozjusz swoja karierę rozpoczął na dworach biskupów krakowskich. W 1521 r. został preceptorem ( nauczycielem) synów magnackich i szlacheckich na dworze biskupa Jana Konarskiego. Po jego śmierci związał się z dworem Piotra Tylickiego – podkanclerza i znaczącego humanisty. Tu poznawał przyszłych dygnitarzy kościelnych i państwowych a także wybitnych humanistów krakowskich. Wówczas Hozjusz wydawał własne drobne wiersze. Pisał głównie elegie i epigramy sławiące czołowe osobistości Rzeczypospolitej.

W 1530 r. biskup Tomicki zlecił Hozjuszowi opiekę nad synem, którego wysyłał do Italii na studia, wówczas Hozjusz skorzystał z okazji i zaczął studia w Padwie i Bolonii. Ukończył je ze stopniem doktora obojga praw. Do Krakowa powrócił 24 lipca 1534 roku.

Dwór królewski i stan duchowny

Fragment obrazu Jana Matejki," Unia Lubelska". Hozjusz ma dłonie wzniesione w geście błogosławieństwa wyrażającym aprobatę dla pełnej unii ziem polskich, mimo, iż od króla Zygmunta II dzielił go dystans. Źródło:http://www.pinakoteka.zascianek.pl/

W 1538 r. dzięki wsparciu Samuela Maciejowskiego – wielkiego sekretarza w kancelarii królewskiej, Hozjusz został sekretarzem królewskim. Samuel Maciejowski jako wysoko ustawiony dygnitarz pomógł Hozjuszowi w karierze dworskiej i kościelnej. Hozjusz awansował w 1543 r. na stanowisko sekretarz wielkiego koronnego. Otrzymał wówczas obowiązek prowadzenia spraw pruskich (Królestwo Pruskie). W 1543 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1549 r. został biskupem chełmińskim i inkwizytorem na terenie diecezji pomezańskiej. Rok później został ordynariuszem diecezji warmińskiej. W czasach Unii Lubelskiej Hozjusz był biskupem warmińskim. Wsławił się w przeddzień wydarzeń w Lublinie sprowadzeniem do Polski jezuitów. Należał do wspierających politykę króla Zygmunta Augusta, aczkolwiek był jednym z najbardziej zajadłych przeciwników reformacji, której zwalczaniu poświęcił swoje życie. Był obok Uchańskiego i Padniewskiego jednym z najwybitniejszych przedstawicieli episkopatu polskiego w epoce. Przyczynił się do przełamania separatyzmu Prus Królewskich, a więc do pełnej unii wszystkich ziem polskich.

Biskup warmiński, legat papieski i królewski

Urząd biskupa warmińskiego Hozjusz pełnił przez 28 lat. Tylko połowę z nich biskup spędził w diecezji: 21 VII 1551- 5 V1558, 4 II 1564 – 18 IX 1569. Resztę czasu pochłonęły dwie legacje - na życzenie papieża i króla polskiego (18 IX 1569 – 1579). W 1569 r. król wysłał Hozjusza do Rzymu. Oficjalnie Hozjusz miał podjąć zabiegi w o zwrot tzw. sum neapolitańskich, które odziedziczył po matce król Zygmunt II August. W porozumieniu z królem rządy w diecezji warmińskiej papież przekazał Marcinowi Kromerowi, który otrzymał tytuł koadiutora z prawem następstwa. W służbie Stolicy Apostolskiej Hozjusz pełnił różne funkcje, zarówno w samym Wiecznym Mieście, jak i w służbie dyplomatycznej Watykanu.( 1558-1563-Rzym,Wiedeń, Trydent). W Kurii Rzymskiej Hozjusz uważany był za specjalistę i znawcę spraw reformacji. Służył pomocą papieżowi Piusowi V i Grzegorzowi XIII. Hozjusz był członkiem kilku dykasterii rzymskich (Kongregacji dla Spraw Niemieckich, Kongregacji Soboru), a w 1574 r. został Wielkim Penitencjarzem . Uzyskał w Rzymie kościół, który pod wezwaniem św. Stanisława służy jako świątynia polska w Rzymie oraz ufundował przy nim hospicjum przyjmujące pielgrzymów z Rzeczypospolitej. Hozjusz zmarł 5 sierpnia 1579 r. w Capranica k. Rzymu. Pochowany został w Bazylice Najświetszej Marii Panny na Zatybrzu.

Lider walki z reformacją

Hozjusz zdecydował o utworzeniu seminarium duchownego w Braniewie
Źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/

Na synodzie piotrkowskim w 1551 r. biskupi poprosili Hozjusza, aby spisał katolickie zasady wiary pomocne w walce z innowiercami. Spisane na kilku kartkach i odczytane na synodzie credo zdobyło takie uznanie, że polecono je wydrukować. Pierwsza część Confessio fidei catholicae Christiana ukazała się w 1553 r. a całość w roku 1557. Tym wydarzeniem Hozjusz zwrócił na siebie uwagę Kurii Rzymskiej. Został doradcą, legatem papieskim w Wiedniu i delegatem papieskim na Sobór Trydencki. Powyższe funkcje sprawował w latach 1559-1563. W 1560 r. otrzymał kapelusz kardynalski. Był proponowany przez niektórych kardynałów na papieża.

Hozjusz niechętnie sięgał po środki przemocy wobec innowierców. Zwykła perswazja nie była łatwa. Swoje polemiki z protestanckimi radami miast: Torunia, Grudziądza, i Elbląga , trud podejmowany w celu nakłonienia tychże do powrotu do katolicyzmu zawarł w publikacji Hostii opera z 1584 roku.

Znacznie łatwiej Hozjusz poradził sobie z luteranami w Braniewie. W sierpniu 1565 r. zwołał w Lidzbarku synod diecezjalny, który przyjął uchwały Soboru Trydenckiego ( 1561-1563) i zdecydował o utworzeniu seminarium duchownego w Braniewie. Zamiarem Hozjusza było sprowadzenie na Warmię jezuitów, którzy mieli przyczynić się do rozwoju miejscowego systemu oświatowego, a także do nawrócenia na katolicyzm mieszkańców diecezji, którzy oficjalnie przyznawali się do luteranizmu.

Pierwsi jezuici przybyli do Lidzbarka jesienią 1564 r., zdecydowano jednak ostatecznie, że stałym ich miejscem pobytu będzie Braniewo. Jezuici otrzymali klasztor pofranciszkański, a działalność duszpasterska w Braniewie zaczęła przynosić wymierne efekty w postaci nawróceń.

Hozjusz specjalną troska otaczał młodzież polską. Dbał o jej kształcenie: otwierał szkoły i fundował stypendia na studia zagraniczne. Ponadto poszerzył księgozbiór lidzbarskiej biblioteki, głównie z zakresu teologii i historii Kościoła. Dzięki sprowadzeniu przez kardynała Stanisława Hozjusza w 1565 roku jezuitów - w Braniewie powstało słynne Collegium Hosianum, kształcące młodzież z całej Europy. W 1780 zostało przekształcone w Gymnasium Academikum, od 1818 w Liceum Hosianum, a następnie w 1912 w Akademię Państwową. Głównie dla potrzeb oświaty powstała oficyna drukarska.

Spuścizna

Prace Kardynała Hozjusza zebrane i wydane po jego śmierci za staraniem ks. Stanisława Reszki, z dedykacją króla Stefana Batorego, tom drugi 2.
Źródło: http:// www.lepszypoznan.pl

Stanisław Hozjusz w dziejach Kościoła zasłynął jako wybitny pisarz teologiczny. Jego dzieła powstawały przez całe życie, pisał piękną renesansową łaciną. Jego zdaniem język polski nie dawał jeszcze możliwości precyzyjnego wyrażania treści religijnych. Najważniejsze jego dzieła, takie jak Dialogus de eo num calicem laicis, uxores sacerdotibus permitti, ac divina officia vulgari lingua peragi fas sit (Dilinga 1558), De expresso Dei verbo... (Dilinga 1558), Confutatio "Prolegomenon" Brentii (Kolonia 1660) cieszyły się wielką poczytnością w całej Europie i osiągały znaczne ilości wydań w zwłaszcza w Niemczech i Francji. Zostały one przetłumaczone na język polski i wydane staraniem wydawnictwa Hosianum (Olsztyn, 2000). W archiwach i bibliotekach całej Europy dochowała się bogata korespondencja kardynała. Szacuje się, że stanowi ona zbiór ok. 12 tysięcy listów.

Upamiętnienie

W latach 1923-1925 w diecezji chełmińskiej podjęto starania o wszczęcie procesu beatyfikacyjnego kardynała Hozjusza. Proces prowadzony jest od 1975 r. w archidiecezji warmińskiej. W 1976 r. utworzono w Olsztynie „Pracownię Hozjańską”, działającą pod kierownictwem śp. ks. prof. Alojzego Szorca, mającą na celu opracowanie spuścizny po wybitnym kardynale. Dotychczas opublikowano korespondencję duchownego zorganizowano wiele sympozjów naukowych. W 1980 r. nakładem wydawnictwa „Pojezierze” zostały wydane wiersze Hozjusza. Hozjusz jest autorem licznych dzieł teologicznych, polemicznych i poezji łacińskich zebranych w tomie Opera omnia. Kardynał Stanisław Hozjusz jest patronem jednej z ulic w Olsztynie. Jego nazwisko nosi też Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej Hosianum w Dywitach.

Bibliografia

1. Ludzie godni pamięci: warmińsko-mazurscy patroni olsztyńskich ulic/ Jan Chłosta.-Olsztyn: Książnica polska,1997.
2. Kardynał Stanisław Hozjusz (1504-1579): osoba, myśl, dzieło, czasy, znaczenie. Pod red. Stanisława Achremczyka, Jana Guzowskiego i Jacka Jezierskiego. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych, 2005.
3. Poczet biskupów warmińskich. Pod red. Stanislawa Achremczyka. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2008.
4. Janusz Tazbir, Świt i zmierzch polskiej reformacji, Wiedza Powszechna, Warszawa 1956.
5. http://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Stanis%C5%82aw_Hozjusz
6.http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/127861/h:337/
7.http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Braniewo_kolegium_jezuitow.jpg
8.http://www.lublin.eu/unia_lubelska/prezentacja.html