Zamek w Lidzbarku Warmińskim

Zamek w Lidzbarku Warmińskim
Źródło: http://a-wakacje.pl

Zamek w Lidzbarku Warmińskim (ok. 1348 r. - 1401 r.) - gotycki zamek, siedziba biskupów warmińskich nazywana czasem "Wawelem Północy"

Historia

Na terenie dzisiejszego Lidzbarka Warmińskiego istniał obronny gród pruski "Lecbarg". W 1241 r. został zdobyty przez Krzyżaków i przekształcony na strażnicę. Już po roku Prusowie odbili na krótko gród niszcząc strażnicę. W 1251 r. po podziale diecezji warmińskiej Lidzbark został przekazany biskupom. W 1260 r. pierwszy biskup Anzelm wydał polecenie odbudowania grodu. Podczas drugiego powstania Prusowie ponownie zajęli gród utrzymując go przez lata 1261-1273. Rozwijająca się po zachodniej stronie zamku osada otrzymała prawa miejskie od biskupa Eberharda z Nysy w 1308 r. Przybycie śląskich osadników pozwoliło miastu na rozwój handlu i rzemiosła. Istniał tu tartak, młyn i szlifiernia noży. Budowa zamku rozpoczęła się w 1348 r. Biskup Herman z Pragi rozpoczął budowę, którą kontynuował biskup Jan z Miśni. W 1350 r. siedziba biskupstwa została przeniesiona na stałe do Lidzbarka. Budowę zamku zakończono za czasów biskupa Jana Styprocka. Z zamku sprawowano władzę kościelną w dominium warmińskim.

Dziedziniec zamkowy
Źródło: http://garnek.pl

Bratanek króla polskiego Stefana Batorego biskup Andrzej Batory dobudował w latach 1589-1599 od północy pokoje kardynalskie i zgromadził cenną bibliotekę (złupioną później przez Szwedów w czasie Potopu). W okresie sprawowania funkcji przez biskupa Jana Wydżgę w latach 1667-1673 dobudowano duży pałac w stylu barokowym rozwiązując problem braku dostatecznej ilości pomieszczeń mieszkalnych. Słynny biskup Ignacy Krasicki rezydował na zamku w latach 1766-1794 i doprowadził siedzibę do rozkwitu. Zgromadzono tu kolekcje malarskie, rzeźbiarskie i archeologiczne. O blisko sześć tysięcy pozycji wzbogaciła się zamkowa biblioteka. Powstał teatr, a archiwum uporządkowano. Wokół zamku założono ogrody francuskie z fontannami i rzeźbami. Po trzecim rozbiorze Polski zamek służył jako szpital polowy, koszary i magazyny. W 1745 r. biskup Adam Grabowski nakazał na wschodnim skrzydle wybudować dwukondygnacyjny pałac nazwany później jego imieniem. Funkcjonował w nim sąd. Ok. 1840 r. zburzono Pałac Wydżgi. W latach 1859-1932 zamek użytkowała Fundacja św. Józefa prowadząc szpital i sierociniec. W 1927 r. podjęto na zamku sześcioletnie badania archeologiczne i prace restauratorskie kierowane przez Karla Haukego. Położono nacisk na najstarszą cześć gotycką. Po drugiej wojnie światowej w latach 1946-1952 prowadzono prace zabezpieczające, od 1953 r. trwające nadal z przerwami kompleksowe prace restauratorskie.

Wielki Refektarz
Źródło: http://obiezyswiat.org

Od 1958 do 1963 roku opiekę nad zamkiem sprawowało Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze" by oddać ją w 1964 r. Muzueum Mazurskiemu (dziś Muzeum Warmii i Mazur). Zamek w całości przeznaczony jest na cele muzealne. Znajdują się tu wystawy stałe i czasowe. Okazjonalnie przeprowadzane są imprezy kulturalne.

Architektura i wnętrza

Zamek usytuowany jest w ujściu rzeki Symsarny do Łyny. Wzmacniało to w okresie średniowiecznym jego walory obronne. Zbudowany na planie kwadratu o boku 48,5 m. z cegły na kamiennej podmurówce posiada potężną wieżę o 14 kondygnacjach. Składa się z zamku właściwego i oddzielonego suchą fosą przedzamcza południowego. Nie zachowało się przedzamcze północne z młynem. W narożach zamku właściwego znajdują się wieżyczki wzniesione po pożarze w 1442 r. w miejscu trójkątnych szczytów. W skrzydle północnym zamku znajdował się browar, w zachodnim kuchnia i piekarnia, a we wschodnim spiżarnia. Na piętrze ulokowano miejsca reprezentacyjne - we wschodniej części Wielki Refektarz, w północnej salę audiencyjną biskupa z komnatami mieszkalnymi, a w południowej kapitularz. Mały Refektarz, zwany także Letnim, znajdował się w skrzydle zachodnim wraz z pomieszczeniem pomocniczym jadalni - kredensem. Barwne polichromie zdobiły reprezentacyjne pomieszczenia. Rokokowy bogaty wystrój uzyskało wnętrze gotyckiej kaplicy w XVIII w. Trzecie i czwarte piętra zamku pełniły funkcje magazynowe i obronne.

Kaplica zamkowa
Źródło: http://dziedzictwo.ekai.pl

Pomieszczenia zamkowe rozmieszczono w zgodzie z zasadami dla krzyżackiego zamku konwentualnego, a nie komturskiego. Na dziedziniec wychodzą monumetalne dwukondygnacyjne krużganki wsparte granitowymi kolumnami.

Blibliografia

1. http://www.zabytki.mazury.pl/index.php?page=monument&id=23
2. M. Jackiewicz-Graniec, M. Graniec, Zamki Państwa Krzyżackiego w dawnych Prusach, Wydanie I, Olsztyn 2006.
3. L. Czubiel - Zamki Warmii i Mazur, Olsztyn 1986