Michał Lengowski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m |
m |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | (1873- | + | (1873-) etnograf, działacz społeczny, poeta |
| − | + | Ur. 27.09.1873 r. w Starej Kaletce (pow. olsztyński) w rodzinie chłopskiej – z Jakuba Lengowskiego i Katarzyny z domu Berent. W l. 1881-1887 uczył się w niemieckiej szkole ludowej, a umiejętność czytania i pisania w języku polskim uzyskał dzięki domowej edukacji oraz samokształceniu. Od 1891 r. pracował jako górnik w Westfalii (Niemcy). Tam był członkiem polskich stowarzyszeń – Towarzystwa Ludowego, Związku Polaków w Niemczech oraz Centralnego Komitetu Polskiego w Westfalii - i aktywnie włączał się w ich prapolską działalność. W Bochum założył Zjednoczenie Zawodowe Polskie, za co w 1903 r. został z kopalni oficjalnie wydalony. Wtenczas podjął się rozwożenia węgla okolicznym mieszkańcom i zajął prowadzeniem sklepu z piwem. W 1908 r. powrócił na Warmię i po nabyciu za skromne oszczędności gospodarstwa rolnego, zamieszkał w Zielonowie koło Gryźlin. Podczas pierwszej wojny światowej został członkiem Polskiej Rady Ludowej w Olsztynie i jako jej przedstawiciel w 1918 r. został oddelegowany na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W czasie plebiscytu piastował funkcję komisarza plebiscytowego na okręg Klewki-Klebark-Bartąg. Po przegranej z innymi działaczami założył Związek Polaków w Prusach Wschodnich. Podczas II wojny światowej został przez Niemców wysiedlony i wyjechał się z wraz z rodziną na Pomorze. Wiosną 1945 r. powrócił na Warmię i zamieszkał w Olsztynie. Podjął działalność w Polskim Komitecie Narodowościowym oraz w [[Instytut Mazurski| Instytucie Mazurskim]]. Od 1950 r. został stałym współpracownikiem [[Państwowy Instytut Sztuki| Państwowego Instytutu Sztuki]], dla którego zbierał bajki, opowieści, legendy, przysłowia i pieśni ludowe Warmii. W 1952 r. został członkiem, a w 1955 r. został prezesem (później ze względu na stan zdrowia – honorowym) [[Związek Literatów Polskich Oddział w Olsztynie| Olsztyńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich]]. Zmarł 2 lutego 1967 r. | |
| − | Ur. 27.09.1873 r. w Starej Kaletce (pow. | + | |
| + | ==Twórczość== | ||
| + | Początki jego poetyckiej twórczości sięgają pobytu w Westfalii – utwory drukował tam w pismach polonijnych. Można je określić jako w większości przepojone humorem ludowym, wręcz satyryczne. Ich tematykę stanowiły najczęściej warmińskie obyczaje oraz problem germanizacji, cechowało umiłowanie regionalnej tradycji (wiersz„Diabeł we lnie”), chrześcijańskie pojmowanie świata i patriotyzm (wiersz „Przypomnienie”). Jego utwory publikowano w czasopismach <ref>Legenda o górze Kuka koło Plusk // „Święty Jakub”. – 1999, nr 10, s. 3, 6.</ref> oraz antologiach (m.in. baśnie i legendy regionalne – w „Kiermaszu bajek” oraz „Nowym kiermaszu bajek”). Pisywał również artykuły, współredagował „[[Słowo na Warmii i Mazurach]]”. | ||
| + | |||
| + | ==Wydania== | ||
| + | *Śladami pieśni (Olsztyn, 1965) | ||
| + | *Na Warmii i w Westfalii : wspomnienia (Warszawa, 1972) | ||
| + | *Mój życiorys : wybór wierszy (Olsztyn, 1974) | ||
| + | * [Wiersze] (Oj, powstały piosenki ludu, Nadzieja, Na cześć Kajki po połączeniu Warmii i Mazur z Polską, Miast kądziel całować mnie pocałowała, Połączenie z ojczyzną, Strachy // W: Antologia poezji ludowej 1830-1980 / oprac. Jan Szczawiej (Warszawa, 1985) | ||
==Nagrody i odznaczenia== | ==Nagrody i odznaczenia== | ||
| Linia 8: | Linia 16: | ||
*1953 r. - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski | *1953 r. - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski | ||
*1958 r. - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski | *1958 r. - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski | ||
| + | *1986 r. - Medal Rodła działaczom Warmii i Mazur (pośmiertnie)<br> | ||
| + | W Olsztynie postawiono Lengowskiemu pomnik na placu Jedności Słowiańskiej. | ||
| − | == | + | ==Recepcja== |
| − | + | Postać pisarza oraz jego twórczość stały się inspiracją do powstania wielu późniejszych utworów <ref>Beśka, Krzysztof, Ballada z udziałem wielbicielek Michała Lengowskiego, „Borussia”, nr 7, (1993), s. 84-87. </ref><br> | |
| + | |||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | <references /><br> | ||
| + | <references /><br> | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | # | + | #Barański, Marek: ''Emel spod lasu'' / Marek Barański // „Warmia i Mazury”. – 1986, nr 23, s. 8-9. |
| − | # | + | #Chłosta, Jan: ''Więksi i najwięksi : twórcy kultury niemieckiej z Prus Wschodnich'' / Jan Chłosta. - |
| − | #'' | + | Olsztyn: Książnica Polska, 1999. - S. 51-54. |
| + | #Grzegorczyk, Piotr: ''Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967'' / Piotr Grzegorczyk ; wstępem opatrzył Andrzej Biernacki ; [Instytut Kultury]. - Warszawa: Instytut Książki, 1986. - Lengowski Michał, s. 394-395. | ||
| + | ## Dudzińska, Z.: ''Z nestorem pisarzy olsztyńskich'' / Z. Dudzińska // „Głos Olsztyński”. - 1956, nr 30, s. 4. | ||
| + | |||
[[Category:Pisarze]] [[Category:Literatura]] [[Category:Społecznicy]] [[Category:Olsztyn]] [[Category:Warmia]] [[Category:1945-1960]] [[Category:1961-1970]] | [[Category:Pisarze]] [[Category:Literatura]] [[Category:Społecznicy]] [[Category:Olsztyn]] [[Category:Warmia]] [[Category:1945-1960]] [[Category:1961-1970]] | ||
Wersja z 16:01, 13 kwi 2010
(1873-) etnograf, działacz społeczny, poeta
Ur. 27.09.1873 r. w Starej Kaletce (pow. olsztyński) w rodzinie chłopskiej – z Jakuba Lengowskiego i Katarzyny z domu Berent. W l. 1881-1887 uczył się w niemieckiej szkole ludowej, a umiejętność czytania i pisania w języku polskim uzyskał dzięki domowej edukacji oraz samokształceniu. Od 1891 r. pracował jako górnik w Westfalii (Niemcy). Tam był członkiem polskich stowarzyszeń – Towarzystwa Ludowego, Związku Polaków w Niemczech oraz Centralnego Komitetu Polskiego w Westfalii - i aktywnie włączał się w ich prapolską działalność. W Bochum założył Zjednoczenie Zawodowe Polskie, za co w 1903 r. został z kopalni oficjalnie wydalony. Wtenczas podjął się rozwożenia węgla okolicznym mieszkańcom i zajął prowadzeniem sklepu z piwem. W 1908 r. powrócił na Warmię i po nabyciu za skromne oszczędności gospodarstwa rolnego, zamieszkał w Zielonowie koło Gryźlin. Podczas pierwszej wojny światowej został członkiem Polskiej Rady Ludowej w Olsztynie i jako jej przedstawiciel w 1918 r. został oddelegowany na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W czasie plebiscytu piastował funkcję komisarza plebiscytowego na okręg Klewki-Klebark-Bartąg. Po przegranej z innymi działaczami założył Związek Polaków w Prusach Wschodnich. Podczas II wojny światowej został przez Niemców wysiedlony i wyjechał się z wraz z rodziną na Pomorze. Wiosną 1945 r. powrócił na Warmię i zamieszkał w Olsztynie. Podjął działalność w Polskim Komitecie Narodowościowym oraz w Instytucie Mazurskim. Od 1950 r. został stałym współpracownikiem Państwowego Instytutu Sztuki, dla którego zbierał bajki, opowieści, legendy, przysłowia i pieśni ludowe Warmii. W 1952 r. został członkiem, a w 1955 r. został prezesem (później ze względu na stan zdrowia – honorowym) Olsztyńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Zmarł 2 lutego 1967 r.
Twórczość
Początki jego poetyckiej twórczości sięgają pobytu w Westfalii – utwory drukował tam w pismach polonijnych. Można je określić jako w większości przepojone humorem ludowym, wręcz satyryczne. Ich tematykę stanowiły najczęściej warmińskie obyczaje oraz problem germanizacji, cechowało umiłowanie regionalnej tradycji (wiersz„Diabeł we lnie”), chrześcijańskie pojmowanie świata i patriotyzm (wiersz „Przypomnienie”). Jego utwory publikowano w czasopismach [1] oraz antologiach (m.in. baśnie i legendy regionalne – w „Kiermaszu bajek” oraz „Nowym kiermaszu bajek”). Pisywał również artykuły, współredagował „Słowo na Warmii i Mazurach”.
Wydania
- Śladami pieśni (Olsztyn, 1965)
- Na Warmii i w Westfalii : wspomnienia (Warszawa, 1972)
- Mój życiorys : wybór wierszy (Olsztyn, 1974)
- [Wiersze] (Oj, powstały piosenki ludu, Nadzieja, Na cześć Kajki po połączeniu Warmii i Mazur z Polską, Miast kądziel całować mnie pocałowała, Połączenie z ojczyzną, Strachy // W: Antologia poezji ludowej 1830-1980 / oprac. Jan Szczawiej (Warszawa, 1985)
Nagrody i odznaczenia
- Rada Państwa przyznała mu dwukrotnie Złoty Krzyż Zasługi za „Zasługi w walce o polskość Warmii”
- 1953 r. - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- 1958 r. - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- 1986 r. - Medal Rodła działaczom Warmii i Mazur (pośmiertnie)
W Olsztynie postawiono Lengowskiemu pomnik na placu Jedności Słowiańskiej.
Recepcja
Postać pisarza oraz jego twórczość stały się inspiracją do powstania wielu późniejszych utworów [2]
Przypisy
Bibliografia
- Barański, Marek: Emel spod lasu / Marek Barański // „Warmia i Mazury”. – 1986, nr 23, s. 8-9.
- Chłosta, Jan: Więksi i najwięksi : twórcy kultury niemieckiej z Prus Wschodnich / Jan Chłosta. -
Olsztyn: Książnica Polska, 1999. - S. 51-54.
- Grzegorczyk, Piotr: Twórcy i badacze kultury zmarli w latach 1956-1967 / Piotr Grzegorczyk ; wstępem opatrzył Andrzej Biernacki ; [Instytut Kultury]. - Warszawa: Instytut Książki, 1986. - Lengowski Michał, s. 394-395.
- Dudzińska, Z.: Z nestorem pisarzy olsztyńskich / Z. Dudzińska // „Głos Olsztyński”. - 1956, nr 30, s. 4.
