Michał Lengowski

(1873-1967) etnograf, działacz społeczny, poeta

Biografia

Ur. 27.09.1873 r. w Starej Kaletce (pow. Olsztyński), w rodzinie chłopskiej – z Jakuba Lengowskiego i Katarzyny z Berentów. W l. 1881-1887 uczył się w niemieckiej szkole, a umiejętność czytania i pisania w języku polskim uzyskał dzięki domowej edukacji. Od 1891 r. pracował jako górnik w Westfalii (Niemcy). Tam był członkiem polskich stowarzyszeń – Towarzystwa Ludowego, Związku Polaków w Niemczech oraz Centralnego Komitetu Polskiego w Westfalii - i aktywnie włączał się w ich prapolską działalność. W Bochum założył Zjednoczenie Zawodowe Polskie, za co w 1903 r. został z kopalni oficjalnie wydalony. Wtenczas podjął się rozwożenia węgla okolicznym mieszkańcom i zajął prowadzeniem sklepu z piwem. W 1908 r. powrócił na Warmię i po nabyciu za skromne oszczędności gospodarstwa rolnego, zamieszkał w Zielonowie koło Gryźlin. Podczas pierwszej wojny światowej został członkiem Polskiej Rady Ludowej w Olsztynie i jako jej przedstawiciel w 1918 r. został oddelegowany na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu. W czasie plebiscytu piastował funkcję komisarza plebiscytowego na okręg Klewki-Klebark-Bartąg. Po przegranej z innymi działaczami założył Związek Polaków w Prusach Wschodnich. Podczas II wojny światowej został przez Niemców wysiedlony i wyjechał się z wraz z rodziną na Pomorze. Wiosną 1945 r. powrócił na Warmię i zamieszkał w Olsztynie. Od 1950 r. został stałym współpracownikiem Państwowego Instytutu Sztuki, dla którego zbierał bajki, opowieści, legendy, przysłowia i pieśni ludowe Warmii. W 1955 r. został prezesem (później ze względu na stan zdrowia – honorowym) Olsztyńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich. Zmarł 2 lutego 1967 r.

Nagrody i odznaczenia

• Rada Państwa przyznała mu dwukrotnie Złoty Krzyż Zasługi za „Zasługi w walce o polskość Warmii”
• 1953 r. - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• 1958 r. - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Twórczość

Początki jego poetyckiej twórczości sięgają pobytu w Westfalii – tam drukował swoje utwory w pismach polonijnych. Ogólnie twórczość Lengowskiego można określić jako przepojoną humorem ludowym, wręcz satyryczną. Tematykę utworów stanowiły najczęściej warmińskie obyczaje oraz problem germanizacji. Jako najbardziej charakterystyczne dla stylu Lengowskiego przedstawia się wiersze „Przypomnienie”, czy „Diabeł we lnie”.
W 1965 r. wydano tomik poety pt. "Śladami pieśni”. Wiersze publikowano również antologiach oraz w czasopismach.

Bibliografia

1. Dudzińska, Z.: Z nestorem pisarzy olsztyńskich / Z. Dudzińska // „Głos Olsztyński”. - 1956, nr 30, s. 4.
2. Sukertowa-Biedrawina, Emilia: Bojownicy o wolność i polskość Warmii i Mazur na przestrzeni siedmiu wieków / Emilia Sukertowa-Biedrawina. – Olsztyn: Stacja Naukowa Instytutu Zachodniego, 1954. - S. 51-52.
3. Współcześni pisarze województwa olsztyńskiego / [red. nauk. Edward Martuszewski ; aut. not biograficznych Jan Burakowski et al. ; aut. bibliogr. Sabina Siemaszko, Tamara Wajsbrot.] ; Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. - Olsztyn: Wydawnictwo "Pojezierze", 1972. - S. 51-54.