Muzeum Mazurskie w Olsztynie

Siedziba Muzeum Mazurskiego w latach 60-tych
Źródło: Olsztyn 1945-2005, Kultura i nauka, Praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego, Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006.

Jedna z wystaw w Muzeum Mazurskiego w latach 60-tych
Źródło: Olsztyn 1945-2005, Kultura i nauka, Praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego, Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006.

Muzeum działające w latach 1945-1975 z siedzibą na zamku olsztyńskim, od 1976 roku pod nazwą Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie

Historia

Za datę powstania Muzeum przyjmuje się dzień 29 marca 1945, gdy przybył do Olsztyna Hieronim Skurpski, delegowany przez Rząd Tymczasowy Rzeczpospolitej Polskiej, pierwszy kustosz. Wówczas dokonano opisu dawnych pomieszczeń muzealnych (Muzeum Regionalnego, działającego na zamku od 1920 roku) oraz podjęto prace organizacyjne muzeum. 1 stycznia 1950 roku muzeum zostało upaństwowione i podporządkowane Ministerstwu Kultury i Sztuki. Wówczas muzeum zostały podporządkowane trzy inne działające na terenie województwa placówki muzealne w Kętrzynie, Szczytnie i Fromborku. Muzeum w Olsztynie sprawowało nad nimi opiekę merytoryczną i nadzór finansowy. W 1958 roku nastąpiła decentralizacja i muzeum zostało podporządkowane Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, muzea w Kętrzynie, Fromborku i Szczytnie władzom powiatowym. Nastąpił rozwój muzealnictwa. Oddziały Muzeum Mazurskiego stanowiły:

• Muzeum – Park Etnograficzny w Olsztynku (1 stycznia 1962- 1 stycznia 1969 r.)
• Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku (1 stycznia 1963- 5 marca 1970)
• Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim (od 1966)

W 1966 roku Muzeum w Olsztynie nadano statut i rangę muzeum okręgowego. Ustabilizowała się struktura placówki. Funkcjonowały działy:

• Archeologii
• Przyrody
• Historii
• Rzemiosła Artystycznego
• Etnografii
• Sztuki Dawnej
• Naukowo-Oświatowy
• Dział Inwentarzy i Magazynów
• Dział Konserwacji Zbiorów.

Muzeum sprawowało opiekę merytoryczną nad muzeami we Fromborku, Szczytnie, Kętrzynie, Barczewie, Morągu oraz punktami i izbami muzealnymi w województwie. W wyniku reformy administracyjnej od 1 stycznia 1976 roku nadany został nowy statut muzeum. Zmieniła się struktura organizacyjna muzeum oraz nazwa. Od tej daty w Olsztynie działa Muzeum Warmii i Mazur.

Zbiory

Wszystkie zbiory odnalezione w województwie po 1945 roku gromadzono w olsztyńskim muzeum. Z okresu przedwojennego w Muzeum zachowały się zbiory archeologiczne, przyrodnicze oraz niemieckie pamiątki plebiscytowe. Zgromadzone zbiory podzielono na grupy:

• pomuzealne – 492 eksponaty do których zaliczono: obiekty etnograficzne (meble, sprzęty, rzeźby, tkaniny, ceramika), obiekty archeologiczne (z wykopalisk z terenu Prus: Woryty, Barkweda, Redykajny, Kortowo i inne), zabytki dawnego „Prussia Muzeum” w Królewcu, zabytki z muzeów regionalnych w Giżycku i Reszlu, obiekty przyrodnicze, dokumenty, militaria, obiekty sztuki średniowiecznej (ołtarz św. Jodoka z 1515 roku)
• pokościelne – 84 eksponaty pochodzące ze zniszczonych kościołów (rzeźby, portrety, epitafia)
• podworskie – 270 eksponatów (malarstwo, rzeźba, prace artystów holenderskich, angielskich, francuskich i niemieckich z XVII i XVIII wieku)
• darowane – eksponaty ze wszystkich dziedzin sztuki (kafle ludowa, obrazy, przedmioty codziennego użytku, dokumenty, książki)

Działalność wystawiennicza

Pierwszą wystawą była Wystawa zabezpieczonych zabytków w 1945 roku. Ekspozycja obejmowała 58 rzeźb sakralnych, 55 obrazów olejnych i 15 zabytków rzemiosła artystycznego. Obejrzało ją 895 osób. Powierzchnia wystawowa wynosiła 140 m² (16 sal). Stałą wystawą była Izba Mikołaja Kopernika. Pierwszą wystawą zagraniczną, w której uczestniczyło muzeum odbyła się w Paryżu w 1958 roku. Zaprezentowano mazurskie kafle ludowe oraz warmińską rzeźbę ludową.

Działalność edukacyjno-wydawnicza

Muzeum organizowało odczyty, prelekcje, sesje naukowe i spotkania. Rozpoczęto organizację imprez: Wieczory zamkowe, Muzeum bez tajemnic, Spotkania z naszą historią. W roku 1956 zapoczątkowano koncerty zamkowe. Pierwszym wydawnictwem był przewodnik po Dziale Etnografii opracowany przez Hieronima Skurpskiego w listopadzie 1947 roku. Od 1958 roku wydawany jest „Rocznik Olsztyński” (w latach 1964-75 przy współpracy z Ośrodkiem Badań Naukowych im. W Kętrzyńskiego w Olsztynie).

Dyrektorzy

• Hieronim Skurpski (1945-1964)
• Józef Fajkowski (1964-1965)
• Bogusław Kopydłowski (1965-1970)
• Władysław Ogrodziński (1970-1983)

Bibliografia

1. Cygański, Janusz: Muzeum Warmii i Mazur / Janusz Cygański // W: Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka : praca zbiorowa / pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego. – Olsztyn : Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 2006. – S. 276-311.
2. Guska, Ewa: Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie w latach 1945-1985 / Ewa Guska. – Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 1985.