Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Galinach

Fot. Joanna Jakutowicz.
Źródło: www.kolomedievi.umk.pl

Źródło: www.sp-galiny.gmina-bartoszyce.pl

Fot. Joanna Jakutowicz.
Źródło: www.kolomedievi.umk.pl

Dawny ołtarz kazalnicowy. Fot. Anton Ulbrich. 1904/1909 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 55865.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Galiny (niem. Gallinen). Wieś położona jest w powiecie bartoszyckim, w gminie Bartoszyce przy drodze z Bartoszyc (10 km na południe od miasta) do Bisztynka.

Historia

Świątynia w tej miejscowości, początkowo nieduża (identyczna z obecnym prezbiterium) powstała w drugiej połowie XIV wieku. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z dokumentu z 18 grudnia 1373 roku. Po 1466 roku powiększono ją o nawę i wieżę dzwonniczą – którą podwyższono około 1500 roku. Kościół został częściowo przebudowany i odrestaurowany w latach 1856-1858. Od roku 1525 do 1945 roku służył on ewangelikom. Po drugiej wojnie światowej przejęli go katolicy. Parafia została tu reaktywowana w 1962 roku.

Opis

Jest to kościół gotycki, orientowany, salowy z wydzielonym, prosto zamkniętym prezbiterium. Wzniesiono go na planie prostokąta z kamieni polnych (w korpusie nawowym od strony wschodniej ich warstwa sięga nawet powyżej okien, w przypadku wieży stanowi typową podmurówkę) i cegły. Od strony północnej znajduje się kruchta oraz kaplica, natomiast od zachodu – kwadratowa, czterokondygnacyjna wieża z kruchtą w przyziemiu, do której prowadzi ostrołukowy portal. Przy wejściu wmurowane zostały żelazne dyby. Wieżę ozdobiono tynkowanymi blendami i przecinającymi się łukami maswerków oraz neogotyckimi szczytami. Całość nakryto dachem siodłowym na osi równoległej do dachu wieży. Ściany korpusu nawowego podzielone zostały oknami ostrołukowymi (z wyjątkiem elewacji północnej) i wzmocnione szkarpami. Zwieńczono je uskokowymi szczytami. Wnętrze zostało otynkowane i nakryte drewnianym stropem płaskim.

Wyposażenie

Ołtarz główny, pierwotnie kazalny, wykonany został w 1744 roku przez snycerza Döberta z Bartoszyc. Ambona pochodzi z XVIII wieku. Cennymi zabytkami są: manierystyczna ława kolatorska z około 1600 roku, a także płyta nagrobna Botho Eulenburga (zm. w 1629 roku) i jego żony z Truchsessów von Waldburg (zm. w 1611 roku) z płaskorzeźbionymi postaciami obojga. Jest tutaj także płyta nagrobna Salomona von Kanitza z 1680 roku, stalle z przełomu XVI i XVII wieku oraz epitafium pastora Friedenhausa z 1740 roku.

Ciekawostki

• Od drugiej połowy XV wieku kościół znajdował się pod patronatem rodu Eulenburg. W 1726 roku Botho Henryk Eulenburg ufundował nad zakrystią bibliotekę, która w XIX wieku liczyła kilka tysięcy tomów. Portret fundatora z księgą, namalowany na blasze, przechowywany jest w muzeum w Kętrzynie.
• Kościół był też miejscem pochówków rodziny Eulenburg. Wśród nich, w drugiej połowie XVII wieku pochowano tu trzyletniego Botho Ernesta Eulenburg. Z tej okazji wykonano chorągiew nagrobną, która przechowywana jest w tym samym muzeum.

Zobacz też

• parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Galinach
• Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 26-27.
2. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 6.
3. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. - Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 154.