Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Rychnowie

Źródło: www.rychnowo.blog.interia.pl

Fot. Mieczysław Wieliczko.
Źródło: Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. T. 2, red. B. Magdziarz, Olsztyn 1999, s. 66.

Polichromia sufitu.
Źródło: Mazury Zachodnie: przewodnik, red. W. Mierzejewski, Olsztyn 2000, s. 113.

Fot. z 1901/1915 roku.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367-145-009.

Fot. z 1901/1915 roku.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367-145-010.

Drzwi do zakrystii z tablicą rodziny von Kikoll. Fot. z 1901/1915 roku.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 367-145-005.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XVIII wieku.

Lokalizacja

Kościół wybudowano na niewielkim wzniesieniu, znajdującym się w zachodniej części dawnego założenia dworsko-parkowego. Rychnowo (niem. Reichenau), znajduje się przy drodze Warszawa-Gdańsk, 14 km przed Ostródą, w pobliżu pól grunwaldzkich.

Historia

Pierwsze wzmianki o istnieniu w Rychnowie kościoła i parafii pochodzą z XIV wieku. Ówczesne zabudowanie zostały jednakże niszczone w 1410 roku, podczas wojny polsko-krzyżackiej. Odbudowano je dopiero około 1490 roku. Z zachowanych informacji wynika, że w 1518 roku świątynia otrzymała nowy ołtarz, a w 1537 organy. Obecna budowla powstała dzięki staraniom ówczesnego właściciela dóbr rychnowskich, Zygmunta Ernesta von Kikoll, który około 1713 roku polecił przebudować istniejący już kościół. W latach 20-tych XX wieku przeprowadzono ostatni duży remont budowli, wymieniono wówczas zniszczone elementy stropu i ścian. Po II wojnie światowej przeprowadzono renowację ołtarza (1959-1960) oraz prace zabezpieczające polichromię drewnianego stropu (1967-1968). Gruntowne prace konserwatorskie miały też miejsce w latach 1995-2000. Kościół stanowi siedzibę parafii pod tym samym wezwaniem.

Opis

Jest to drewniana budowla o konstrukcji zrębowej, wzniesiona na planie wydłużonego ośmioboku. Elementy narożne (węgieł) połączono w technice na tzw. jaskółczy ogon. Obok wybudowano wolno stojącą dzwonnicę. W zachodniej części świątyni znajduje się drewniana empora muzyczna. We wnętrzu zachowały się polichromie figuralne, przypisywane malarzowi Gottfriedowi Hinze z Królewca (około 1714 rok). Na stropie przedstawiono scenę grzechu pierworodnego na tle raju. Na ścianach bocznych widoczne są postacie Apostołów, wykonane tą samą techniką. Na prawo od ołtarza przedstawiono wizerunki: Tomasza, Mateusza, Andrzeja, Judę Tadeusza, Filipa, Jakuba Mniejszego; na lewo: Bartłomieja, Szymona, Jakuba Większego, Jana Ewangelistę i św. Pawła. Ostatniego z Apostołów, św. Piotra, namalowano na drzwiach wejściowych do nawy. Z tyłu za ołtarzem znajduje się też wizerunek Marcina Lutra trzymającego w dłoniach Biblię. Polichromią z motywami regencyjnymi i wstęgowo-roślinnymi ozdobiono również ściany kruchty i zakrystii.

Wyposażenie

W kościele zachował się szereg cennych, zabytkowych elementów wyposażenia. Jest tam m.in. późnogotycki ołtarz, w którym umieszczono tryptyk z 1517 roku, z rzeźbioną grupą Koronacji Marii w nastawie i ośmioma malowanymi na desce obrazami umieszczonymi z obu stron skrzydeł bocznych. Na północnej ścianie, na lewo od wejścia do zakrystii, znajduje się ambona, wykonana około 1714 roku. Jej ośmioboczny kosz, oparty na okrągłym słupie, został zwieńczony ośmiokątnym baldachimem z kulą i osadzonym na niej kwiatonem. Ambonę ozdobiono malowidłami o tematyce biblijnej. Nad drzwiami do zakrystii znajduje się płaskorzeźbiona tablica wotywna rodziny von Kikoll, ufundowana za szczęśliwe przeżycie epidemii dżumy. Pod krucyfiksem widnieje data 1727. Z tego samego okresu pochodzi też ława kolatorska, nawiązująca formą do stall. Na jej skrajach umieszczono tarcze herbowe (herb Drogomir rodziny von Kikoll oraz herb rodziny von Wernsdorf), na których umieszczono inicjały właścicieli.

Ciekawostki

• W 1913 roku wykonano replikę kościoła i dzwonnicy na potrzeby Freiluftmuseum w Królewcu. Od 1940 roku znajduje się ona w Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku.

Bibliografia

1. Grzelachowski, Stanisław: Mazurski kościółek / Stanisław Grzelachowski // „Spotkania z Zabytkami„. – 2002, nr 9, s. 24-26.
2. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 66-67.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 117-118.
4. Świętochowski, Grzegorz: Konserwacja polichromii i wyposażenia kościoła drewnianego w Rychnowie / Grzegorz Świętochowski // „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. – R. 3 (2001), s. 138-149.

Zobacz też

• Materiał zamieszczony na stronie internetowej, http://www.rychnowo.blog.interia.pl/, [dostęp 30.10.2013 r.]