Kościół pw. św. Antoniego Padewskiego w Suszu

Fot. sprzed 1939 roku.
Źródło: www.aefl.de

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany w obrębie średniowiecznego założenia obronnego Susza (niem. Resenberg), w południowo-wschodnim narożniku murów miejskich (obecna ulica Kościelna).

Historia

Kościół i proboszcza wymienia się już w odnowionym przywileju lokacyjnym Susza z 1314 roku. Przypuszcza się, że obecna budowla powstała w latach 1340-1350. W roku 1350 jej konsekracji ku czci św. Rozalii dokonał biskup Arnold. W późniejszych czasach była ona kilkakrotnie remontowana i przebudowywana. Na przykład, na początku XVII wieku między zakrystię a wieżę wstawiono aneks spełniający funkcję kruchty, z którego jest dostęp na empory i lożę patronacką w nawie. Przy przebudowie dachu w 1879 roku zachowano dwa szczyty: gotycki nad wschodnią ścianą prezbiterium i gotycko renesansowy zdobiony rzędami płaskich blend – od fasady. Od czasów reformacji do 1945 roku świątynia znajdowała się w posiadaniu wspólnoty ewangelickiej. W latach 1723-1846 w każdą niedzielę wygłaszano w niej polskie kazania. Po drugiej wojnie światowej przejęła ją ludność napływowa wyznania katolickiego. Kościół przekazano wówczas parafii pw. św. Rozalii ( kościół katolicki pod tym wezwaniem wzniesiono w 1905 roku). Jako patrona otrzymał wówczas św. Antoniego z Padwy. Samodzielną parafię utworzono tu w 1993 roku. W 1998 roku kościół został podniesiony do godności fary, a w 2001 roku ustanowiono w nim Sanktuarium św. Antoniego Padewskiego.

Opis

Jest to kościół gotycki, jednonawowy, murowany z czerwonej cegły. Wzniesiono go na rzucie prostokąta. Od strony północno-zachodniej, równolegle do nawy, dostawiono kwadratową wieżę dzwonniczą, ozdobioną płycinami ostrołukowymi i niewielkimi okienkami, przypominającymi otwory strzelnicze (w początkowym okresie wieża pełniła funkcje obronno-obserwacyjne) oraz zwieńczoną kopulastym hełmem, krytą gontem. Przy wieży znajduje się jednokondygnacyjne pomieszczenie ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym i portalem ostrołukowym. Korpus nawowy został oszkarpowany, a jego ściany ozdobiono oknami witrażowymi i tynkowanymi wnękami o kształcie ostrołukowym. Szczyty, o łagodnych spływach, udekorowano tynkowanymi wnękami, zamkniętymi łukiem odcinkowym, a także poziomymi pasami blend. Całość przykryto dachem dwuspadowym krytym dachówką. Do szerokiego prezbiterium zamkniętego prosto na całej długości przylega sklepiona kolebkowo zakrystia. Do wnętrza kościoła prowadzą dwa profilowane ostrołukowe portale: główny na osi fasady zachodniej i boczny od północy. Wnętrze przykryte zostało stropem drewnianym z fasetowym sufitem.

Wyposażenie

Do najstarszych zabytków kościoła zalicza się:

• XIV-wieczny fresk przedstawiający św. Weronikę z chustą oraz klęczącego fundatora świątyni,
• gotycką chrzcielnicę z XV wieku,
• ołtarz główny z 1607 roku,
• ambonę z 1604 roku,
• ławę z 1651 roku..

Z późniejszego okresu pochodzi cenna empora ozdobiona obrazami i organy z końca XIX wieku, XIX-wieczna płyta nagrobna oraz chorągiew Wilhelma Albrachta Schack von Wittenau. Jest tam również loża kolatorska z baldachimem należąca niegdyś do rodu Finckensteinów, przyozdobiona scenami zaczerpniętymi z Biblii.

Ciekawostki

• Budując kościół wkomponowano go w ciąg murów miejskich w taki sposób, by pełnił funkcję bastionu i dodatkowo wzmacniał obronność grodu.

Zobacz też

• Kościół pw. św. Rozalii w Suszu
• parafia pw. św. Rozalii w Suszu
• parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Suszu
• ród Finckensteinów

Bibliografia

1. Niesiobędzki, Wiesław: Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego : przewodnik historyczno-krajoznawczy / Wiesław Niesiobędzki. - Iława : Wydawnictwo Tekst 2003. – S. 51-57.
2. Rzempołuch Andrzej: Parafialny kościół św. Antoniego. Z dziejów budowy i patronatu / Andrzej Rzempołuch // W: Susz : z dziejów miasta i okolic / pod red. Janusza Cygańskiego. - Olsztyn : Muzeum Warmii i Mazur, 2006. – S. 65-102.

Linki

• Historia Sanktuarium św. Antoniego w Suszu, materiał zmieszczony na stronie internetowej www.sanktuarium-susz.info [dostęp 26.02.2014 r.]
• Szczepański, Seweryn: Żołnierz Chrystusa i jego chorągiew w kościele Św. Antoniego w Suszu, materiał zmieszczony na stronie internetowej www.powiat.ilawa.pl [dostęp 26.02.2014 r.]