Kościół pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m (dodanie zdjęcia z 2023 roku) |
|||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | [[Image: kosciol_malgorzata_pierzchaly_1.jpg|thumb|right| | + | [[Image: PierzchalyKosciolMalgorzatyDziewicy2023.jpg|thumb|right|400px| Fot. Janusz Gerszberg]] |
| − | + | [[Image: kosciol_malgorzata_pierzchaly_1.jpg|thumb|right|250px|Fot. Jacek Bogdan.<br>Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pierzcha%C5%82y_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_p.w._NMP-009.JPG www.commons.wikimedia.org] ]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. | Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. | ||
==Lokalizacja== | ==Lokalizacja== | ||
| − | Kościół został wzniesiony w centrum wsi [[ewim:Pierzchały|Pierzchały]] (niem. Pettelkau). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, w | + | Kościół został wzniesiony w centrum wsi [[ewim:Pierzchały|Pierzchały]] (niem. Pettelkau). Wieś położona jest w [[ewim:Powiat braniewski| powiecie braniewskim]], w [[ewim:Płoskinia (gmina wiejska)| gminie Płoskinia]]. |
==Historia== | ==Historia== | ||
| − | Kościół, pod pierwotnym wezwaniem Najświętszej Maryi Panny<ref>Św. Małgorzata, jako patronka drugorzędna pojawiła się w wieku XVI. Z biegiem czasu zajęła miejsce pierwszorzędne.</ref>, został wzniesiony w latach 1330-1341 z myślą o osadzeniu przy nim kapituły kolegiackiej. Po przeniesieniu jej do [[ewim:Głotowo|Głotowa]] (w 1343 roku, a w 1347 do [[ewim:Dobre Miasto|Dobrego Miasta]]) zmianie uległa koncepcja architektoniczna (zbudowano mniejszy kościół). Budowę zrealizowano w trzech etapach: najpierw wzniesiono prezbiterium, następnie nawę i na końcu zakrystię. W XV wieku dostawiono do nawy kaplice od północy i południa, a na przełomie XIV i XV wieku wieżę od strony zachodniej, nadbudowaną następnie w początkach wieku XVI i podwyższoną w konstrukcji drewnianej w 1770 roku. W XVIII wieku powstała kruchta od strony południowej. Świątynię odrestaurowano 1894 roku i w tym stanie dotrwała do zakończenia drugiej wojny światowej. W 1945 roku została częściowo zniszczona. Utraciła wówczas cały bogaty wystrój wnętrza. W latach 1959-1960 budynek zaadoptowano na magazyn utworzonego na terenie wsi Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Usunięto wówczas resztki obu kaplic i kruchty, rozebrano pozostałości szczytów i drewnianą część wieży. Nawę i prezbiterium nakryto prowizorycznie, a ich wnętrza przedzielono na kondygnacje stropami. Po likwidacji PGR-ów, w 1992 roku kościół przekazano archidiecezji warmińskiej. W 1995 roku podjęto decyzję o jego odbudowie. Po kilku latach prac rekonstrukcyjnych kościół został ponownie konsekrowany 17 października 1999 roku przez Arcybiskupa [[ewim:Edmund Piszcz|Edmunda Piszcza]]. Od początku XV wieku był to kościół filialny związany z parafią w [[ewim: | + | Kościół, pod pierwotnym wezwaniem Najświętszej Maryi Panny<ref>Św. Małgorzata, jako patronka drugorzędna pojawiła się w wieku XVI. Z biegiem czasu zajęła miejsce pierwszorzędne.</ref>, został wzniesiony w latach 1330-1341 z myślą o osadzeniu przy nim kapituły kolegiackiej. Po przeniesieniu jej do [[ewim:Głotowo|Głotowa]] (w 1343 roku, a w 1347 do [[ewim:Dobre Miasto|Dobrego Miasta]]) zmianie uległa koncepcja architektoniczna (zbudowano mniejszy kościół). Budowę zrealizowano w trzech etapach: najpierw wzniesiono prezbiterium, następnie nawę i na końcu zakrystię. W XV wieku dostawiono do nawy kaplice od północy i południa, a na przełomie XIV i XV wieku wieżę od strony zachodniej, nadbudowaną następnie w początkach wieku XVI i podwyższoną w konstrukcji drewnianej w 1770 roku. W XVIII wieku powstała kruchta od strony południowej. Świątynię odrestaurowano 1894 roku i w tym stanie dotrwała do zakończenia drugiej wojny światowej. W 1945 roku została częściowo zniszczona. Utraciła wówczas cały bogaty wystrój wnętrza. W latach 1959-1960 budynek zaadoptowano na magazyn utworzonego na terenie wsi Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Usunięto wówczas resztki obu kaplic i kruchty, rozebrano pozostałości szczytów i drewnianą część wieży. Nawę i prezbiterium nakryto prowizorycznie, a ich wnętrza przedzielono na kondygnacje stropami. Po likwidacji PGR-ów, w 1992 roku kościół przekazano archidiecezji warmińskiej. W 1995 roku podjęto decyzję o jego odbudowie. Po kilku latach prac rekonstrukcyjnych kościół został ponownie konsekrowany 17 października 1999 roku przez Arcybiskupa [[ewim:Edmund Piszcz|Edmunda Piszcza]]. Od początku XV wieku był to kościół filialny związany z parafią w [[ewim:Szalmia|Szalmii]] ([[Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii|kościół]] w tej miejscowości wraz z większością okolicznych zabudowań został zniszczony w 1945 roku). Na początku lat 90-tych XX wieku włączono go do [[ewim:Parafia pw. Trójcy Świętej w Chruścielu|parafii Trójcy Świętej w Chruścielu]], a w 1996 roku utworzono tu samodzielną [[ewim:Parafia pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach |parafię]]. |
==Opis== | ==Opis== | ||
| Linia 21: | Linia 18: | ||
*Kościół ten, obok świątyń wybudowanych w [[Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich|Ełdytach Wielkich]] i [[Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii|Szalmii]] (istniejący do 1945 roku), należy do najstarszych na [[ewim:Warmia|Warmii]]. | *Kościół ten, obok świątyń wybudowanych w [[Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich|Ełdytach Wielkich]] i [[Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii|Szalmii]] (istniejący do 1945 roku), należy do najstarszych na [[ewim:Warmia|Warmii]]. | ||
*Pod koniec lat 50-tych XX wieku gotycki portal kościoła zamurowano, częściowo również˙ wejścia boczne. W ich miejsce wstawiono wrota, przez które w poprzek nawy jeździły traktory z przyczepami, składając tam m.in. sztuczne nawozy. | *Pod koniec lat 50-tych XX wieku gotycki portal kościoła zamurowano, częściowo również˙ wejścia boczne. W ich miejsce wstawiono wrota, przez które w poprzek nawy jeździły traktory z przyczepami, składając tam m.in. sztuczne nawozy. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[ewim:Edmund Piszcz|Edmund Piszcz]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii]] | ||
| + | *[[ewim:Parafia pw. Trójcy Świętej w Chruścielu|parafia pw. Trójcy Świętej w Chruścielu]] | ||
| + | *[[ewim:Parafia pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach|parafia pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach]] | ||
| + | *[[Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich]] | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| Linia 31: | Linia 35: | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | + | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Kościoły i kaplice]] |
[[Category:Powiat braniewski]] | [[Category:Powiat braniewski]] | ||
| + | [[Category:Płoskinia (gmina wiejska)]] | ||
[[Category:1301-1400]] | [[Category:1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:19, 18 paź 2023
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku.
Spis treści
Lokalizacja
Kościół został wzniesiony w centrum wsi Pierzchały (niem. Pettelkau). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia.
Historia
Kościół, pod pierwotnym wezwaniem Najświętszej Maryi Panny[1], został wzniesiony w latach 1330-1341 z myślą o osadzeniu przy nim kapituły kolegiackiej. Po przeniesieniu jej do Głotowa (w 1343 roku, a w 1347 do Dobrego Miasta) zmianie uległa koncepcja architektoniczna (zbudowano mniejszy kościół). Budowę zrealizowano w trzech etapach: najpierw wzniesiono prezbiterium, następnie nawę i na końcu zakrystię. W XV wieku dostawiono do nawy kaplice od północy i południa, a na przełomie XIV i XV wieku wieżę od strony zachodniej, nadbudowaną następnie w początkach wieku XVI i podwyższoną w konstrukcji drewnianej w 1770 roku. W XVIII wieku powstała kruchta od strony południowej. Świątynię odrestaurowano 1894 roku i w tym stanie dotrwała do zakończenia drugiej wojny światowej. W 1945 roku została częściowo zniszczona. Utraciła wówczas cały bogaty wystrój wnętrza. W latach 1959-1960 budynek zaadoptowano na magazyn utworzonego na terenie wsi Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Usunięto wówczas resztki obu kaplic i kruchty, rozebrano pozostałości szczytów i drewnianą część wieży. Nawę i prezbiterium nakryto prowizorycznie, a ich wnętrza przedzielono na kondygnacje stropami. Po likwidacji PGR-ów, w 1992 roku kościół przekazano archidiecezji warmińskiej. W 1995 roku podjęto decyzję o jego odbudowie. Po kilku latach prac rekonstrukcyjnych kościół został ponownie konsekrowany 17 października 1999 roku przez Arcybiskupa Edmunda Piszcza. Od początku XV wieku był to kościół filialny związany z parafią w Szalmii (kościół w tej miejscowości wraz z większością okolicznych zabudowań został zniszczony w 1945 roku). Na początku lat 90-tych XX wieku włączono go do parafii Trójcy Świętej w Chruścielu, a w 1996 roku utworzono tu samodzielną parafię.
Opis
Jest to kościół gotycki, orientowany, murowany z cegły. Po stronie zachodniej znajduje się prostokątna, szersza od nawy wieża z kruchtą w przyziemiu, do której prowadzi portal ostrołukowy z profilowanymi ościeżami. Dolna kondygnacja wieży wykonana została z cegły na podmurówce z kamienia polnego. Jej elewacje podzielone zostały wąskimi blendami zamkniętymi łukiem odcinkowym. W górnej, ma konstrukcję drewnianą i jest oszalowana deskami. Wieńczy ją dach czterospadowy z dachówki. Nawę wzniesiono na planie kwadratu, prezbiterium jest prostokątne i nieco węższe, wyodrębnione jedynie we wnętrzu uskokiem. Od strony południowej przy prezbiterium znajduje się zakrystia. Korpus nawowy przykryty został dachem dwuspadowym z dachówki, a jego szczyty zdobią charakterystyczne sterczyny. W nawie i prezbiterium zachowały się fragmenty sklepień krzyżowo-żebrowych z XIV wieku, w zakrystii – z wieku XVI. Elewacje nawy i prezbiterium ozdobione zostały płycinowym, tynkowanym fryzem podokapowym, z ostrołukowymi wąskimi oknami. Prezbiterium wzmocnione zostało szkarpami.
Wyposażenie
Wyposażenie kościoła zostało zniszczone w 1945 roku. Zachował się jedynie dzwon kościelny, przechowany w sąsiednim Chruścielu i średniowieczna granitowa chrzcielnica.
Ciekawostki
- Kościół ten, obok świątyń wybudowanych w Ełdytach Wielkich i Szalmii (istniejący do 1945 roku), należy do najstarszych na Warmii.
- Pod koniec lat 50-tych XX wieku gotycki portal kościoła zamurowano, częściowo również˙ wejścia boczne. W ich miejsce wstawiono wrota, przez które w poprzek nawy jeździły traktory z przyczepami, składając tam m.in. sztuczne nawozy.
Zobacz też
- Edmund Piszcz
- Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii
- parafia pw. Trójcy Świętej w Chruścielu
- parafia pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach
- Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich
Bibliografia
- Borzyszkowski Marian: Odbudowa kościoła w Pierzchałach / Marian Borzyszkowski // „Studia Warmińskie”. – T. 37 (2000), cz. 2, s. 383-393.
- Kasprzycka, Ewa: Zabytki ocalały na fotografiach: kościół św. Małgorzaty / Ewa Kasprzycka // „Dziennik Elbląski”. – 2002, nr 167, dod. „IKAT – Gazeta Braniewska”, nr 29, s. 7.
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 168.
- Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orneta i okolice. Z. 1: tekst / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 174-175.
Przypisy
- ↑ Św. Małgorzata, jako patronka drugorzędna pojawiła się w wieku XVI. Z biegiem czasu zajęła miejsce pierwszorzędne.
