Kościół pw. św. Jerzego w Szalmii: Różnice pomiędzy wersjami

Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
(Utworzył nową stronę „[[Image: kosciol_szalmia_1.jpg|thumb|right|200px|Fot. Rudolf Schulze-Marburg 1943/1945.<br>Źródło: [http://www.zi.fotothek.org/obj/obj19070650/Galerie www.zi.fotothe…”)
 
 
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
[[Image: kosciol_szalmia_1.jpg|thumb|right|200px|Fot. Rudolf Schulze-Marburg 1943/1945.<br>Źródło: [http://www.zi.fotothek.org/obj/obj19070650/Galerie www.zi.fotothek.org] ]]
 
−
 
−
[[Image: kosciol_szalmia_2.jpg|thumb|right|200px|Źródło: [http://wolneforumgdansk.pl/viewtopic.php?t=1577 wolneforumgdansk.pl] ]]
 
−
 
−
[[Image: kosciol_szalmia_3.jpg|thumb|right|200px|Źródło: [http://www.marienburg.pl/viewtopic.php?t=10315 www.marienburg.pl] ]]
 
−
 
−
[[Image: kosciol_szalmia_4.jpg|thumb|right|200px|Wnętrze kościoła.<br>Źródło: [http://wolneforumgdansk.pl/viewtopic.php?t=1577 wolneforumgdansk.pl] . Cyt. za: "Ostpreussen in 1440 Bildern", Gerhard Rautenberg, 1972.]]
 
−
 
−
[[Image: kosciol_szalmia_5.jpg|thumb|right|200px|Plan budowli w Schalmey.<br>Źródło: D. Loyal, ''Sakrale Backsteingotik im Ermland'', Bonn 1995.]]
 
−
 
−
[[Image: kosciol_szalmia_6.jpg|thumb|right|200px|Źródło: D. Loyal, ''Sakrale Backsteingotik im Ermland'', Bonn 1995.]]
 
  
 
Zabytek architektury sakralnej istniejący od XIV wieku do 1945 roku.  
 
Zabytek architektury sakralnej istniejący od XIV wieku do 1945 roku.  
  
 
==Lokalizacja==
 
==Lokalizacja==
−
Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Szalmia |Szalmia]] (niem. Schalmey). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, w gminie [[ewim:Płoskinia |Płoskinia]].
+
Kościół został wybudowany na terenie wsi [[ewim:Szalmia |Szalmia]] (niem. Schalmey). Wieś położona jest w [[ewim:Powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[ewim:Płoskinia (gmina wiejska) |gminie Płoskinia]].
  
 
==Historia==
 
==Historia==
−
Kościół w Szalmii wybudowany został w latach 1330-1340. Należał do najstarszych kościołów na [[ewim:Warmia|Warmii]], obok świątyń w [[ewim:Edyty Wielkie|Edytach Wielkich]] i [[ewim:Bartąg|Bartągu]]. Istnieją informacje, że już z 1249 roku funkcjonowała świątynia na terenie miejscowości „Slinia”, późniejszej Szalmii. Patronat nad ówczesnym kościołem w Schalmey od 1289 roku pełnili [[ewim:Albert Fleming |Albert]] i [[ewim:Johann Fleming |Johann Fleming]] oraz [[ewim:Conrad Wenderpfaffe |Conrad Wenderpfaffe]]. W 1343 roku, w wyniku przenoszenia pierwszej kolegiaty z [[ewim:Pierzchały|Pierzchał]], zmienił się status parafii i kościoła w Szalmii.<ref> D. Loyal, ''Sakrale Backsteingotik im Ermland : eine bautopographische Untersuchng'', Bonn 1995, s. 202, 293.</ref> Kościół inkorporowano wówczas do struktur kościelnych [[ewim:Pieniężno|Pieniężna]]. W latach 1593-1598 funkcję proboszcza pełnił ksiądz [[ewim:Zachariasz Kenchel |Zachariasz Kenchel]], który następne 23 lata spędził w [[ewim:Unikowo|Unikowie]]. Kościół rozbudowano w I połowie XVII wieku, natomiast przebudowywano go w latach 1903-1906. Pod koniec lutego 1945 roku wojska rosyjskie przekroczyły rzekę [[ewim:Pasłęka|Pasłękę]] pod miejscowością [[ewim:Chruściel|Chruściel]] i [[ewim:Szalmia|Szalmią]], gdzie doszło do dużej bitwy pancernej. W jej wyniku budowla uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Ruiny kościoła rozbierane były sukcesywnie w kolejnych latach powojennych.  
+
Kościół w Szalmii wybudowany został w latach 1330-1340. Należał do najstarszych kościołów na [[ewim:Warmia|Warmii]], obok świątyń w [[ewim:Edyty Wielkie|Edytach Wielkich]] i [[ewim:Bartąg|Bartągu]]. Istnieją informacje, że już z 1249 roku funkcjonowała świątynia na terenie miejscowości „Slinia”, późniejszej Szalmii. Patronat nad ówczesnym kościołem w Schalmey od 1289 roku pełnili [[ewim:Albert Fleming |Albert]] i [[ewim:Johann Fleming |Johann Fleming]] oraz [[ewim:Conrad Wenderpfaffe |Conrad Wenderpfaffe]]. W 1343 roku, w wyniku przenoszenia pierwszej kolegiaty z [[ewim:Pierzchały|Pierzchał]], zmienił się status parafii i kościoła w Szalmii.<ref> D. Loyal, ''Sakrale Backsteingotik im Ermland : eine bautopographische Untersuchng'', Bonn 1995, s. 202, 293.</ref> Kościół inkorporowano wówczas do struktur kościelnych [[ewim:Pieniężno|Pieniężna]]. W latach 1593-1598 funkcję proboszcza pełnił ksiądz [[ewim:Zachariasz Kenchel |Zachariasz Kenchel]], który następne 23 lata spędził w [[ewim:Unikowo|Unikowie]]. Kościół rozbudowano w I połowie XVII wieku, natomiast przebudowywano go w latach 1903-1906. Pod koniec lutego 1945 roku wojska rosyjskie przekroczyły rzekę [[ewim:Rzeka Pasłęka|Pasłękę]] pod miejscowością [[ewim:Chruściel|Chruściel]] i [[ewim:Szalmia|Szalmią]], gdzie doszło do dużej bitwy pancernej. W jej wyniku budowla uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Ruiny kościoła rozbierane były sukcesywnie w kolejnych latach powojennych.  
  
 
==Opis==
 
==Opis==
Linia 24: Linia 13:
  
 
==Wyposażenie==
 
==Wyposażenie==
−
Zabytkowe wyposażenie świątyni stanowiły zarówno obiekty z okresu średniowiecza, jak i naczynia liturgiczne w stylu barokowym. Gotycka kamienna chrzcielnica, o charakterystycznych dekoracjach w kształcie lilii i zwierząt fantastycznych, obecnie znajduje się w [[Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach |kościele pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach]]. Przeniesiona została najprawdopodobniej w latach 80-tych XX wieku. W kościele znajdowały się też zabytkowe:
+
Zabytkowe wyposażenie świątyni stanowiły zarówno obiekty z okresu średniowiecza, jak i naczynia liturgiczne w stylu barokowym. W kościele znajdował się ołtarz główny pw. św. Jerzego z 1661 roku. Jego centrum stanowił obraz z wizerunkiem patrona. Malowidło należało do rzadkich przestawień świętego na Warmii (praca analogiczna do obrazów ołtarzowych w [[Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie|kościele w Radostowie]] oraz z [[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim|kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim]]). 
 +
Gotycka kamienna chrzcielnica, o charakterystycznych dekoracjach w kształcie lilii i zwierząt fantastycznych, obecnie znajduje się w [[Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach |kościele pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach]]. Przeniesiona została najprawdopodobniej w latach 80-tych XX wieku. W kościele znajdowały się też zabytkowe:
 
*srebrna monstrancja barokowa, prawdopodobnie przeniesiona do innej świątyni po zburzeniu Szalmii
 
*srebrna monstrancja barokowa, prawdopodobnie przeniesiona do innej świątyni po zburzeniu Szalmii
 
*kielichy barokowe z warsztatów: złotnika olsztyńskiego [[ewim:Johannes Christoph Geese |Johannesa Christopha Geese'go]] oraz elbląskiego [[ewim:Karol Wilhelm Pröll |Karola Wilhelma Prölla]]  
 
*kielichy barokowe z warsztatów: złotnika olsztyńskiego [[ewim:Johannes Christoph Geese |Johannesa Christopha Geese'go]] oraz elbląskiego [[ewim:Karol Wilhelm Pröll |Karola Wilhelma Prölla]]  
Linia 31: Linia 21:
 
*srebrna łódka na kadzidło z 1767 r. wykonana przez braniewskiego złotnika [[ewim:Jan Zachariasz Krzyzewicz|Jana Zachariasza Krzyzewicza]]
 
*srebrna łódka na kadzidło z 1767 r. wykonana przez braniewskiego złotnika [[ewim:Jan Zachariasz Krzyzewicz|Jana Zachariasza Krzyzewicza]]
 
*złocone ampułki mszalne z 1790 r. wykonane przez królewieckiego złotnika [[ewim:Jan Gotfryd Zimmermann|Jana Gotfryda Zimmermanna]].
 
*złocone ampułki mszalne z 1790 r. wykonane przez królewieckiego złotnika [[ewim:Jan Gotfryd Zimmermann|Jana Gotfryda Zimmermanna]].
 +
 +
==Ciekawostki==
 +
*Kościół ten, obok świątyń wybudowanych w [[Kościół pw. św. Marcina z Tours w Ełdytach Wielkich|Ełdytach Wielkich]] i [[Kościół pw. św. Małgorzaty w Pierzchałach|Pierzchałach]], należał do najstarszych na [[ewim:Warmia|Warmii]].
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
Linia 38: Linia 31:
 
#Kuczyńska, Jadwiga: ''Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce. Katalog'' / Jadwiga Kuczyńska. – Lublin : KUL, 1984. - Poz. 26; Por. „Ermlandisches Kirchenblatt“. -  1936, s. 259.  
 
#Kuczyńska, Jadwiga: ''Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce. Katalog'' / Jadwiga Kuczyńska. – Lublin : KUL, 1984. - Poz. 26; Por. „Ermlandisches Kirchenblatt“. -  1936, s. 259.  
 
#Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku'' / Józefa Piskorska. Cz. 2, ''Ilustrowany katalog zachowanych dzieł''. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 112-113.
 
#Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku'' / Józefa Piskorska. Cz. 2, ''Ilustrowany katalog zachowanych dzieł''. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 112-113.
 +
 +
==Zobacz też==
 +
*[[ewim:Parafia pw. św. Jerzego w Szalmii|Parafia pw. św. Jerzego w Szalmii]]
 +
*[[ewim:Albert Fleming |Albert Fleming]]
 +
*[[ewim:Johann Fleming |Johann Fleming]]
 +
*[[ewim:Conrad Wenderpfaffe |Conrad Wenderpfaffe]]
 +
*[[ewim:Zachariasz Kenchel |Zachariasz Kenchel]]
 +
*[[Kościół pw. św. Jerzego i św. Anny w Radostowie]]
 +
*[[Kaplica na zamku w Lidzbarku Warmińskim]]
 +
*[[Kościół pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach]]
 +
*[[ewim:Johannes Christoph Geese|Johannes Christoph Geese]]
 +
*[[ewim:Karol Wilhelm Pröll |Karol Wilhelm Pröll]]
 +
*[[ewim:Jan Bartolomowicz|Jan Bartolomowicz]]
 +
*[[Kościół pw. św. Katarzyny w Płoskini]]
 +
*[[ewim:Jan Zachariasz Krzyzewicz|Jan Zachariasz Krzyzewicz]]
 +
*[[ewim:Jan Gotfryd Zimmermann|Jan Gotfryd Zimmermann]].
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
Linia 45: Linia 54:
 
*''Polichromie w kościele w dokumentacji z lat 1943-1945'', materiał na stronie[http://www.zi.fotothek.org/obj/obj19070651/Galerie www.zi.fotothek.org]  
 
*''Polichromie w kościele w dokumentacji z lat 1943-1945'', materiał na stronie[http://www.zi.fotothek.org/obj/obj19070651/Galerie www.zi.fotothek.org]  
  
−
[[Category:Obiekty architektury]]
+
[[Category:Kościoły i kaplice]]
−
[[Category:Historia kultury]]
+
 
 
[[Category:Powiat braniewski]]
 
[[Category:Powiat braniewski]]
 +
[[Category:Płoskinia (gmina wiejska)]]
 
[[Category:1301-1400]]
 
[[Category:1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 09:19, 17 wrz 2015

Zabytek architektury sakralnej istniejący od XIV wieku do 1945 roku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Szalmia (niem. Schalmey). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia.

Historia

Kościół w Szalmii wybudowany został w latach 1330-1340. Należał do najstarszych kościołów na Warmii, obok świątyń w Edytach Wielkich i Bartągu. Istnieją informacje, że już z 1249 roku funkcjonowała świątynia na terenie miejscowości „Slinia”, późniejszej Szalmii. Patronat nad ówczesnym kościołem w Schalmey od 1289 roku pełnili Albert i Johann Fleming oraz Conrad Wenderpfaffe. W 1343 roku, w wyniku przenoszenia pierwszej kolegiaty z Pierzchał, zmienił się status parafii i kościoła w Szalmii.[1] Kościół inkorporowano wówczas do struktur kościelnych Pieniężna. W latach 1593-1598 funkcję proboszcza pełnił ksiądz Zachariasz Kenchel, który następne 23 lata spędził w Unikowie. Kościół rozbudowano w I połowie XVII wieku, natomiast przebudowywano go w latach 1903-1906. Pod koniec lutego 1945 roku wojska rosyjskie przekroczyły rzekę Pasłękę pod miejscowością Chruściel i Szalmią, gdzie doszło do dużej bitwy pancernej. W jej wyniku budowla uległa niemal całkowitemu zniszczeniu. Ruiny kościoła rozbierane były sukcesywnie w kolejnych latach powojennych.

Opis

Świątynia zbudowana była z cegły i kamienia polnego. Podstawa kwadratowej wieży kościelnej, dobudowywanej w 1622 roku, wykonana była z cegły. Powyżej pierwszej kondygnacji wzniesiona była z drewna. Wieńczył ją czterospadowy dach zakończony iglicą, u dołu zdobiły natomiast półkoliste blendy i niewielkie okienka. Stosunkowo niewielka bryła kościoła sprawiała wrażenie solidnej z powodu daleko wysuniętego prezbiterium, wspartego przyporami i znajdujących się po obu jego stronach kaplicach. Sterczyny, ostrołukowe wysokie okna oraz blendy podkreślały natomiast jego gotycki rodowód i cechy. Kościół miał budowę halową, z kruchtą od wschodu, z prezbiterium po stronie zachodniej, zwieńczonym wewnątrz sklepieniem gwiaździstym, oddzielonym od nawy łukiem tęczowym. Sklepienie w głównej nawie kościoła zamykał prosty polichromowany sufit, wykonany z drewna. Ściany wokół łuku bogato ozdobiono malowidłami. W głębi prezbiterium znajdował się ołtarz główny i stalle, natomiast od strony wieży – ambona. Dwa boczne ołtarze umieszczono przed łukiem.

Wyposażenie

Zabytkowe wyposażenie świątyni stanowiły zarówno obiekty z okresu średniowiecza, jak i naczynia liturgiczne w stylu barokowym. W kościele znajdował się ołtarz główny pw. św. Jerzego z 1661 roku. Jego centrum stanowił obraz z wizerunkiem patrona. Malowidło należało do rzadkich przestawień świętego na Warmii (praca analogiczna do obrazów ołtarzowych w kościele w Radostowie oraz z kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim). Gotycka kamienna chrzcielnica, o charakterystycznych dekoracjach w kształcie lilii i zwierząt fantastycznych, obecnie znajduje się w kościele pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe w Kutach. Przeniesiona została najprawdopodobniej w latach 80-tych XX wieku. W kościele znajdowały się też zabytkowe:

Ciekawostki

Bibliografia

  1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. - S. 8.
  2. Chłosta, Jan: Słownik Warmii / Jan Chłosta. - Olsztyn : Littera, 2002. - S. 349
  3. Kopiczko, Andrzej: Kościół parafialny w Bisztynku w świetle wizytacji z 1798 roku / Andrzej Kopiczko // „Studia Ełckie”. - 2011, nr 13, s. 134.
  4. Kuczyńska, Jadwiga: Średniowieczne chrzcielnice kamienne w Polsce. Katalog / Jadwiga Kuczyńska. – Lublin : KUL, 1984. - Poz. 26; Por. „Ermlandisches Kirchenblatt“. - 1936, s. 259.
  5. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku / Józefa Piskorska. Cz. 2, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 112-113.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ D. Loyal, Sakrale Backsteingotik im Ermland : eine bautopographische Untersuchng, Bonn 1995, s. 202, 293.

Zobacz też

  • Polichromie w kościele w dokumentacji z lat 1943-1945, materiał na stroniewww.zi.fotothek.org
Źródło: „http://leksykonkultury.ceik.eu/index.php?title=Kościół_pw._św._Jerzego_w_Szalmii&oldid=76082”