Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku: Różnice pomiędzy wersjami
m (dodanie zdjęcia z 2023 roku) |
|||
(Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 7 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | [[Image: | + | [[Image:Frombork Wzgorze Katedralne.jpg|thumb|right|350px|Fot. Janusz Gerszberg]] |
− | [[Image: | + | [[Image:Fromb.jpg|thumb|right|350px|© Mirosław Garniec]] |
− | Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku – pierwsza świątynia zwana'' „Matką Kościołów Archidiecezji Warmińskiej”'' | + | [[Image:Frombork wnetrze.jpg|thumb|right|350px| Wnętrze gotyckiej świątyni<br>Źródło:commons.wikimedia.org]] |
+ | Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we [[ewim:Frombork|Fromborku]] – pierwsza świątynia zwana'' „Matką Kościołów Archidiecezji Warmińskiej”'' | ||
==Historia <br> == | ==Historia <br> == | ||
− | Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił | + | Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup [[ewim:Henryk Fleming|Henryk Fleming]] przeniósł stolicę biskupią z [[Braniewo|Braniewa]] do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - ''Ecclesia Warmiensis'' - główny kościół diecezjalny. |
− | Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329 - 1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się | + | Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329-1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt. Data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej. |
− | Budowę katedry prowadzono od wschodu ku zachodowi. O jej przebiegu nic nie wiadomo. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono | + | Budowę katedry prowadzono od wschodu ku zachodowi. O jej przebiegu nic nie wiadomo. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków. |
− | Katedra ma swoich biskupów - fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup Marcin Kromer. Biskup Michał Radziejowski ufundował dzwonnicę | + | Katedra ma swoich biskupów - fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup [[Marcin Kromer]]. Biskup [[ewim:Michał Radziejowski|Michał Radziejowski]] ufundował dzwonnicę (1683-1685), odbudowaną w latach 1961-1972 po zniszczeniach wojennych. |
− | (1683 | + | W latach 1732-1735 biskup [[ewim:Krzysztof Szembek|Krzysztof Szembek]] wystawił sobie grobową kaplicę pw. Zbawiciela. Polichromię wykonał malarz [[ewim:Jan Meyer|Jan Maciej Meyer]], rodowity Warmiak. Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. malarz [[ewim:Justus Bornowski|Justus Bornowski]] z [[ewim:Elbląg|Elbląga]] wymalował całe wnętrze świątyni. Ocalał jedynie fragment malowidła w prezbiterium, przedstawiający Ojców Kościoła, świadczący o średniowiecznym klimacie świątyni. Do 1945 roku w Bazylice przechowywany był słynny historyczny [[Skarbiec Fromborski]]. |
− | W latach 1732 | ||
− | Katedra warmińska jest budowlą gotycką, halową, trójnawową o długości około 97 m | + | Katedra warmińska jest budowlą gotycką, halową, trójnawową o długości około 97 m i szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus). Wysokość od posadzki do zwornika sklepienia wynosi 16,5 m. Jest miejscem spoczynku 25 biskupów warmińskich i około 140 kanoników. Należy do obiektów kultury o najwyższych wartościach artystycznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. |
− | Bazyliką Mniejszą katedra | + | Bazyliką Mniejszą katedra ogłoszona została przez Papieża Pawła VI - 18 września 1965 r. Specjalnym zarządzeniem z dnia 8 września 1994 r. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej uznał Bazylikę we Fromborku za Pomnik Historii. |
==Ołtarze<br> == | ==Ołtarze<br> == | ||
− | [[Image: | + | [[Image:Frombork oltarz.jpg|thumb|left|300px|Ołtarz główny Katedry Fromborskiej<br>Źródło:commons.wikimedia.org]] |
− | [[Image: | + | [[Image:Poliptyk fromborski.png|thumb|right|350px|Poliptyk fromborski<br>Fot. Janusz Gerszberg rok 2020]] |
+ | [[Image:Rombork_044.jpg|thumb|right|300px|Jeden z 23 bogato zdobionych ołtarzy <br>Źródło:http://commons.wikimedia.org/wiki/]] | ||
− | |||
− | W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII był to | + | Zachowały się dwadzieścia trzy ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747-1752 staraniem biskupa [[ewim:Adam Grabowski|Adama Grabowskiego]]. Elementy ołtarza z czarnego i różowego marmuru wykonali kamieniarze w Dębniku według projektu Franciszka Placidiego. Z lat 1734-1738 pochodzą stalle chórowe wykonane w warsztacie [[ewim:Krzysztof Peucker|Krzysztofa Peuckera]] z [[ewim:Reszel|Reszla]]. |
+ | |||
+ | W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII był to ołtarz główny. Wykonany został w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa [[ewim:Łukasz Watzenrode|Łukasza Watzenrode]], wuja [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. | ||
==Kaplice<br> == | ==Kaplice<br> == | ||
− | Do najpiękniejszych należą : '' Kaplica św. Jerzego'' | + | Do najpiękniejszych należą: wybudowana przed 1500 r. [[Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku |''Kaplica św. Jerzego'']] (zwana też ''Kaplicą Polską'', gdyż od 1639 r. do XIX w. z polecenia bpa [[ewim:Mikołaj Szyszkowski|Mikołaja Szyszkowskiego]] odprawiano w niej nabożeństwa dla ludności polskiej), oraz [[Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku |''Kaplica Zbawiciela'']] , zwana ''Kaplicą Szembeka'', od nazwiska jej fundatora, biskupa warmińskiego [[ewim:Krzysztof Szembek|Krzysztofa Szembeka]]. Jej budowę rozpoczęto w 1732 r., a konsekrację przeprowadzono trzy lata później. |
− | |||
==Organy<br> == | ==Organy<br> == | ||
− | + | W kościele znajdują się [[Organy w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku |duże organy]] (w nawie głównej), pochodzące z fundacji biskupa [[ewim: Michał Radziejowski |Michała Radziejowskiego]] i wykonane w latach 1683-1684 przez organmistrza [[ewim:Daniel Nitrowski |Daniela Nitrowskiego]] z Gdańska. Z tego samego okresu pochodzi [[Obraz „Procesja Bożego Ciała” z katedry we Fromborku|obraz „Procesja Bożego Ciała”]], wykonany przez [[ewim:Jerzy Pieper|J. Piepera]], artystę, który wykonał malowidła na ścianie organowej. W katedrze są także małe organy „chórowe” (umieszczone w prezbiterium, we wnęce nad [[Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku |kaplicą św. Jerzego]]), wykonane w 1935 roku przez firmę Emanuela Kempera w Lubece. Oba instrumenty są połączone. Usłyszeć je można podczas letniego [[Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej we Fromborku|Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej we Fromborku]], organizowanego w tym mieście od 45 lat. | |
+ | |||
==Epitafia<br> == | ==Epitafia<br> == | ||
+ | Najcenniejsze epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa z 1426 r. | ||
+ | |||
+ | Obraz malowany temperą na desce w kształcie koła ( tzw. tondo) przedstawia scenę adoracji Bożego Dzieciątka i Jego Matki Maryi, którym hołd składa kanonik Bartłomiej. | ||
+ | |||
+ | Epitafium to, jest jedynym w Polsce średniowiecznym obrazem w kształcie koła.Prezentowane było na wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w Monachium, Nowym Jorku i Pradze. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się epitafium kanonika [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]], ufundowane w 1735 r. przez kapituł katedralną. | ||
+ | [[Mikołaj Kopernik|Mikołaj Kopernik]] przebywał we Fromborku jako kanonik kapituły warmińskiej, żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od 1510 r., aż do śmierci w maju 1543 r. | ||
+ | Właśnie tutaj światowej sławy polski astronom opracował "De Revolutionibus", dzieło które odmieniło dotychczasowe pojęcia o wszechświecie. | ||
+ | W Bazylice znajduje się grób [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. 22 maja 2010 roku odbył się we Fromborku drugi pogrzeb wielkiego astronoma, niemal równo 467 lat po jego śmierci.Trumna ze szczątkami spoczęła w miejscu pierwotnego pochówku pod posadzką w nawie bocznej fromborskiej katedry, obok ołtarza św. Krzyża, którym za życia opiekował się słynny astronom. W pięknym sarkofagu, złożono szczątki wybitnego kanonika i wielkiego Polaka. | ||
+ | <br> | ||
− | [[ | + | W kościele znajdują się także płyty nagrobne, m.in. [[ewim:Fabian Emmerich|Fabiana Emmericha]], kanonika dobromiejskiego i lekarza kapitulnego. |
− | |||
+ | ==Obrazy== | ||
+ | W kościele znajdują się m.in. prace [[ewim:Piotr Kolberg |Piotra Kolberga]] z lat 1710-1721. | ||
− | + | ==Zobacz też== | |
− | + | *[[Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]] | |
+ | *[[Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku|Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]] | ||
+ | *[[Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | ||
+ | *[[Kaplica pw. św. Anny we Fromborku|Kaplica pw. św. Anny we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku|Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku]] | ||
+ | *[[Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Wieża dzwonna katedry we Fromborku|Wieża dzwonna katedry we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku|Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Grota we Fromborku|Grota we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Cmentarz kanonicki we Fromborku|Cmentarz kanonicki we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Zespół kurii kanonicznych we Fromborku|Zespół kurii kanonicznych we Fromborku]] | ||
+ | *[[Muzeum_Mikołaja_Kopernika_we_Fromborku|Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku]] | ||
+ | *[[ewim:Henryk Fleming|Henryk Fleming]] | ||
+ | *[[Marcin Kromer]] | ||
+ | *[[ewim:Michał Radziejowski|Michał Radziejowski]] | ||
+ | *[[ewim:Krzysztof Szembek|Krzysztof Szembek]] | ||
+ | *[[ewim:Jan Meyer|Jan Maciej Meyer]] | ||
+ | *[[ewim:Justus Bornowski|Justuj Bornowski]] | ||
+ | *[[ewim:Jan Zbąski|Jan Zbąski]] | ||
+ | *[[Skarbiec Fromborski]]. | ||
== Multimedia<br> == | == Multimedia<br> == | ||
Linia 56: | Linia 90: | ||
7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. <br> | 7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959. <br> | ||
8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978<br> | 8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978<br> | ||
− | 9.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna | + | 9.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna<br> |
− | + | 10.http://www.frombork.art.pl/ | |
− | [[Category: | + | |
− | [[Category: | + | [[Category:Kościoły i kaplice]] |
− | [[Category: | + | [[Category:Historia kultury|Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku ]] |
− | [[Category: | + | [[Category:Powiat braniewski|Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku]] |
+ | [[Category:Frombork (gmina miejsko-wiejska)]] | ||
[[Category:1301-1400|Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku ]] | [[Category:1301-1400|Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku ]] |
Aktualna wersja na dzień 20:03, 18 paź 2023
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja we Fromborku – pierwsza świątynia zwana „Matką Kościołów Archidiecezji Warmińskiej”
Spis treści
Historia
Z dokumentu wystawionego 2 września 1288 r. dowiadujemy się, że biskup Henryk Fleming przeniósł stolicę biskupią z Braniewa do Fromborka i tu na ufortyfikowanym wzgórzu postawił kościół katedralny z drewna ku czci NMP - Ecclesia Warmiensis - główny kościół diecezjalny.
Obecna katedra gotycka została zbudowana w latach 1329-1388. Prezbiterium konsekrowano w roku 1342. Zachowała się tablica kamienna upamiętniająca ten fakt. Data ukończenia budowy zawarta jest w inskrypcji, we wnętrzu kruchty zachodniej.
Budowę katedry prowadzono od wschodu ku zachodowi. O jej przebiegu nic nie wiadomo. W drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku wzniesiono potężny obwód warowny i zespół budynków towarzyszących. W sąsiedztwie bazyliki znajduje się dawna rezydencja biskupia i kanonie. Na początku XVI wieku dobudowano kaplicę św. Jerzego, w której od 1639 r. odprawiano nabożeństwa dla Polaków.
Katedra ma swoich biskupów - fundatorów. Wieżyczkę zegarową na południowej ścianie katedry z 1588 roku ufundował biskup Marcin Kromer. Biskup Michał Radziejowski ufundował dzwonnicę (1683-1685), odbudowaną w latach 1961-1972 po zniszczeniach wojennych. W latach 1732-1735 biskup Krzysztof Szembek wystawił sobie grobową kaplicę pw. Zbawiciela. Polichromię wykonał malarz Jan Maciej Meyer, rodowity Warmiak. Na lata 1839 – 1841 przypada odrestaurowanie szczytu wschodniego katedry. W 1888 r. malarz Justus Bornowski z Elbląga wymalował całe wnętrze świątyni. Ocalał jedynie fragment malowidła w prezbiterium, przedstawiający Ojców Kościoła, świadczący o średniowiecznym klimacie świątyni. Do 1945 roku w Bazylice przechowywany był słynny historyczny Skarbiec Fromborski.
Katedra warmińska jest budowlą gotycką, halową, trójnawową o długości około 97 m i szerokości od 12 m (prezbiterium) do 22 m (główny korpus). Wysokość od posadzki do zwornika sklepienia wynosi 16,5 m. Jest miejscem spoczynku 25 biskupów warmińskich i około 140 kanoników. Należy do obiektów kultury o najwyższych wartościach artystycznych nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Bazyliką Mniejszą katedra ogłoszona została przez Papieża Pawła VI - 18 września 1965 r. Specjalnym zarządzeniem z dnia 8 września 1994 r. Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej uznał Bazylikę we Fromborku za Pomnik Historii.
Ołtarze
Zachowały się dwadzieścia trzy ołtarze, ufundowane przez biskupów i kanoników polskich. Pochodzą głównie z XVII wieku. Przepiękny ołtarz główny budowany był w latach 1747-1752 staraniem biskupa Adama Grabowskiego. Elementy ołtarza z czarnego i różowego marmuru wykonali kamieniarze w Dębniku według projektu Franciszka Placidiego. Z lat 1734-1738 pochodzą stalle chórowe wykonane w warsztacie Krzysztofa Peuckera z Reszla.
W lewej nawie bocznej znajduje się późnogotycki poliptyk - do połowy XVIII był to ołtarz główny. Wykonany został w Toruniu, w warsztacie św. Wolfganga, ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode, wuja Mikołaja Kopernika.
Kaplice
Do najpiękniejszych należą: wybudowana przed 1500 r. Kaplica św. Jerzego (zwana też Kaplicą Polską, gdyż od 1639 r. do XIX w. z polecenia bpa Mikołaja Szyszkowskiego odprawiano w niej nabożeństwa dla ludności polskiej), oraz Kaplica Zbawiciela , zwana Kaplicą Szembeka, od nazwiska jej fundatora, biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka. Jej budowę rozpoczęto w 1732 r., a konsekrację przeprowadzono trzy lata później.
Organy
W kościele znajdują się duże organy (w nawie głównej), pochodzące z fundacji biskupa Michała Radziejowskiego i wykonane w latach 1683-1684 przez organmistrza Daniela Nitrowskiego z Gdańska. Z tego samego okresu pochodzi obraz „Procesja Bożego Ciała”, wykonany przez J. Piepera, artystę, który wykonał malowidła na ścianie organowej. W katedrze są także małe organy „chórowe” (umieszczone w prezbiterium, we wnęce nad kaplicą św. Jerzego), wykonane w 1935 roku przez firmę Emanuela Kempera w Lubece. Oba instrumenty są połączone. Usłyszeć je można podczas letniego Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej we Fromborku, organizowanego w tym mieście od 45 lat.
Epitafia
Najcenniejsze epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa z 1426 r.
Obraz malowany temperą na desce w kształcie koła ( tzw. tondo) przedstawia scenę adoracji Bożego Dzieciątka i Jego Matki Maryi, którym hołd składa kanonik Bartłomiej.
Epitafium to, jest jedynym w Polsce średniowiecznym obrazem w kształcie koła.Prezentowane było na wielu międzynarodowych wystawach, m.in. w Monachium, Nowym Jorku i Pradze.
Na pierwszym filarze nawy głównej Katedry znajduje się epitafium kanonika Mikołaja Kopernika, ufundowane w 1735 r. przez kapituł katedralną.
Mikołaj Kopernik przebywał we Fromborku jako kanonik kapituły warmińskiej, żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od 1510 r., aż do śmierci w maju 1543 r.
Właśnie tutaj światowej sławy polski astronom opracował "De Revolutionibus", dzieło które odmieniło dotychczasowe pojęcia o wszechświecie.
W Bazylice znajduje się grób Mikołaja Kopernika. 22 maja 2010 roku odbył się we Fromborku drugi pogrzeb wielkiego astronoma, niemal równo 467 lat po jego śmierci.Trumna ze szczątkami spoczęła w miejscu pierwotnego pochówku pod posadzką w nawie bocznej fromborskiej katedry, obok ołtarza św. Krzyża, którym za życia opiekował się słynny astronom. W pięknym sarkofagu, złożono szczątki wybitnego kanonika i wielkiego Polaka.
W kościele znajdują się także płyty nagrobne, m.in. Fabiana Emmericha, kanonika dobromiejskiego i lekarza kapitulnego.
Obrazy
W kościele znajdują się m.in. prace Piotra Kolberga z lat 1710-1721.
Zobacz też
- Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku
- Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku
- Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
- Kaplica pw. św. Anny we Fromborku
- Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku
- Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku
- Wieża dzwonna katedry we Fromborku
- Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Grota we Fromborku
- Cmentarz kanonicki we Fromborku
- Zespół kurii kanonicznych we Fromborku
- Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku
- Henryk Fleming
- Marcin Kromer
- Michał Radziejowski
- Krzysztof Szembek
- Jan Maciej Meyer
- Justuj Bornowski
- Jan Zbąski
- Skarbiec Fromborski.
Multimedia
Bibliografia
1.Ołtarze we Fromborku. W: Tadeusz Chrzanowski: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii. Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978.
2.Frombork. W: Mieczysław Orłowicz: Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Agencja Wydawnicza "Remix", 1991.
3.Katedra warmińska. W: Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wydawnicza "Remix", 1992.
4.M. Borzyszkowski, A. Kopiczko, J. Wojtkowski, Słownik biograficzny kapituły warmińskiej, Olsztyn, 1996.
5.J. Chłosta, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Olsztyn 2002.
6.Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, Tom I Święta Warmia, praca zbiorowa pod red. ks. Bronisława Magdziarza, Olsztyn 1999.
7.J. Obłąk, Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.
8.K. Wróblewska, Malarstwo Warmii i Mazur od XV do XIX wieku, Olsztyn 1978
9.http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna
10.http://www.frombork.art.pl/