Elbląska Orkiestra Symfoniczna

Koncert w sali kina „Zamech” 10 VIII 1959 r. Źródło:

Orkiestra działająca w Elblągu w latach 1949-1961.

Historia

Pierwsze próby formowania orkiestry w Elblągu sięgają przełomu lat 1947/48. Przeprowadzono wówczas w mieście rejestrację wszystkich muzyków zawodowych i amatorów. Dzięki temu zaistniała w marcu 1948 r. możliwość założenia przez kapelmistrza Antoniego Płóciennika orkiestry dętej przy Miejskiej Elektrowni w Elblągu. Jednak z powodu redukcji etatów rozwiązano ją już w czerwcu 1949 r. Losem muzyków zainteresował się kierownik Wydziału Kultury przy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (PMRN), późniejszy długoletni kierownik Biblioteki Miejskiej, Tadeusz Ordyniec, który pod koniec 1949 r. zorganizował amatorską orkiestrę symfoniczną pod kierunkiem Jana Płóciennika. Wobec pogłębiających się trudności finansowych wysunięto projekt upaństwowienia orkiestry, okazało się jednak, że Elbląg jako miasto nie wojewódzkie nie mógł mieć orkiestry państwowej. Z powodu braku środków finansowych orkiestra przestała istnieć z końcem 1950 r. Z początkiem 1951 r. pojawiła się jednak okazja przywrócenia jej do życia. W tym czasie rozwiązano orkiestrę symfoniczną przy Państwowej Cukrowni w Malborku, a jej kapelmistrz Franciszek Mucha został zaangażowany przez dyrektora Zakładów im. Wielkiego Proletariatu (ZWP) w Elblągu Ludwika Dzwonnika, do zorganizowania przyzakładowej orkiestry symfonicznej łącznie z chórem i baletem. Kapelmistrz ponownie zmobilizował więc muzyków zawodowych i amatorów z Elbląga i powiatu. Powstał też chór mieszany składający się z pracowników zakładu, jak również, zespół baletowy. Przy orkiestrze symfonicznej powstała również orkiestra dęta. Orkiestra ZWP obejmowała swoim zasięgiem nie tylko Elbląg, lecz i teren województw gdańskiego i olsztyńskiego. Zmiany we władzach ZWP spowodowały, jednakże, że wkrótce przestano interesować się orkiestrą, w efekcie czego rozpadła się ona po 5-letniej pracy. Przy ZWP pozostała jedynie orkiestra dęta. Działalność jej ograniczała się do występów podczas obchodów państwowych i okolicznościowych na akademiach zakładowych. Praktycznie już nie istniejącą elbląską orkiestrą symfoniczną zainteresował się dyrektor Państwowej Szkoły Muzycznej Józef Karpiński, który uzyskawszy gwarancję poparcia finansowego ze strony PMRN zorganizował ponownie zespół muzyczny pod nazwą Miejska Orkiestra Symfoniczna im. F. Nowowiejskiego. Pomimo bardzo dużej aktywności zespołu, licznych koncertów i stałych kompletów słuchaczy, w listopadzie 1958 r., z powodu braku funduszy po raz kolejny zawieszono jej działalność. Zespół odrodził się wiosną w 1959 r. pod kierownictwem Franciszka Muchy, jako Elbląska Orkiestra Symfoniczna im. F. Nowowiejskiego. Brak odpowiednich warunków lokalowych do przeprowadzania prób, dojazdy dyrygenta Franciszka Muchy z Koszalina, nie unormowane sprawy lokalowe i materialne, a zwłaszcza brak perspektyw stabilizacji na najbliższe lata doprowadziły cło przerwania działalności orkiestry w dniu 24 lutego 1961 r. po jedenastu latach pracy.

Działalność

Po raz pierwszy orkiestra wystąpiła w styczniu 1950 r. w sali kina „Mars” z koncertem inauguracyjnym pod batutą Antoniego Płóciennika. Na program koncertu złożyły się: Polonez A-dur F. Chopina z udziałem chóru szkolnego Liceum Ogólnokształcącego im. K. Jagiellończyka, Fantazja z opery Halka S. Moniuszki oraz muzyka ludowa. Osobliwością koncertu był występ niewidomej Katarzyny Świderskiej, która odegrała na cymbałkach pieśni polskie i rosyjskie. W późniejszym okresie repertuar orkiestry stawał się coraz bardziej urozmaicony. W 1950 r. orkiestra wystąpiła około 60 razy na różnych uroczystościach państwowych, okolicznościowych, szkolnych, dożynkach itp. Po 1951 r. regularnie odbywały się koncerty orkiestry łącznie z chórem i baletem, np. w świetlicy dla załogi ZWP, w hali sportowej w parku „Modrzewie”, w auli Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, w salach kin „Zamech” i „Orzeł”, w muszli koncertowej w „Bażantarni”, w aulach szkolnych dla młodzieży szkolnej, a także występy podczas uroczystości państwowych, akademii itp. Ponieważ ZWP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej orkiestra występowała w czasie oficjalnych koncertów i imprez w mundurach marynarki z emblematami muzycznymi. Koncerty orkiestry-odbywały się w Tolkmicku, Braniewie, Kwidzynie, Ostródzie, Pasłęku i Malborku (w Sali Rycerskiej na Zamku). Co najmniej dwa razy w miesiącu orkiestra wyjeżdżała do Gdańska lub Gdyni z koncertami, które odbywały się w „Domu Rybaka” czy też w „Domu Marynarza”, brała udział w popularnych koncertach „Przy sobocie po robocie”, nagrywanych przez radiostację Gdańsk. Zdarzały się też występy z udziałem solistów Opery Bałtyckiej i opery Wrocławskiej. Po ponownej reaktywacji w 1957 r. orkiestra wystąpiła z inauguracyjnym koncertem muzyki polskiej (30 i 31 marca 1957 r.). Koncertowano wówczas głównie latem, szczególnie w niedziele, dość często w muszli koncertowej „Bażantarni”, w sali kina „Zamech” oraz w auli PMRN, a także z okazji obchodów państwowych. Po 1958 r. rozpoczęto szeroką działalność koncertową w oparciu nie tylko o własny zespół, ale też współpracę z innymi zespołami elbląskimi oraz zaproszonymi solistami i zespołami. W sezonie koncertowym 1959/60 odbyło się 15 koncertów, a Elbląg gościł wówczas wielu wybitnych wykonawców. Wielkim wydarzeniem w życiu kulturalno-artystycznym miasta był koncert w dniu 10 sierpnia 1959 r. z okazji XV-lecia PRL, z udziałem solistów Polskiego Radia i Państwowej Opery Bałtyckiej w Gdańsku. Orkiestra symfoniczna jako zespół nie posiadała żadnej osobowości prawnej – istniała i działała czy to przy zakładzie przemysłowym, czy też przy PMRN bezumownie, toteż finansowanie jej miało charakter przypadkowy, zależny od nie wykorzystanych nadwyżek budżetowych. Stąd też brały się problemy z jej działalnością.

Skład

Początkowo orkiestra liczył 35 osób. W miarę podwyższania dotacji na cele orkiestry liczba muzyków zwiększyła się do 50. Rekrutowali się oni w 2/3 z pracowników zakładów przemysłowych Elbląga i w 1/3 z muzyków zawodowych. Do 1961 r. orkiestra symfoniczna liczyła 50, a łącznie z orkiestrą dętą 65 muzyków.

Osiągnięcia

• I miejsce za wykonanie Bajki Stanisława Moniuszki na festiwalu zespołów amatorskich, kulturalno-oświatowych, zorganizowanym przez Centralną Radę Związków Zawodowych w Hali Mirowskiej w Warszawie (1953).
• I miejsce na eliminacjach wojewódzkich amatorskich orkiestr symfonicznych i muzycznych w Gdańsku (1954)
• II miejsce w finale krajowych eliminacji dla amatorskich orkiestr symfonicznych, który obył się w Teatrze Małym w Warszawie (1954)

Bibliografia

1. Kulus, Brunon: Działalność Orkiestry Symfonicznej w Elblągu w latach 1949-1961 / Brunon Kulus // „Rocznik Elbląski”. – 1976, t. 7, s. 222-225.
2. Poszowski, Antoni: Życie muzyczne Elbląga / Antoni Poszowski // „Ziemia Gdańska – informator kulturalno-oświatowy”. – 1975, nr 111, s. 61-67.

Zobacz też

• Strona internetowa Muzyczny Elbląg – Elbląska Encyklopedia Muzyczna