Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach: Różnice pomiędzy wersjami
Z LEKSYKON KULTURY WARMII I MAZUR
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
(Utworzył nową stronę „thumb|right|200px|Źródło: [http://pieniezno.pl/pl/galleries/list/4/45/1/15 pieniezno.pl] [[Image: kosciol_wawrzyniec_plu…”) |
m (Dodanie zdjęcia z 2020 roku usunięcie słowa i otynkowany, Kościół nie jest już otynkowany.) |
||
| (Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | [[ | + | [[image:kosc pluty.jpg|thumb|right|290px|Fot. Mieczysław Kalski]] |
| − | + | [[Image: Pluty. Kościół pw. św. Wawrzyńca.jpg|thumb|right|200px| Fot. J. Gerszberg rok 2020.]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Image: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. | Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku. | ||
==Lokalizacja== | ==Lokalizacja== | ||
| − | Świątynię wybudowano na wzniesieniu we wsi [[ewim:Pluty |Pluty]] (niem. Plauten). Wieś położona jest nad rzeką Wałszą, niedaleko [[ewim:Pieniężno |Pieniężna]], w powiecie braniewskim. | + | Świątynię wybudowano na wzniesieniu we wsi [[ewim:Pluty |Pluty]] (niem. Plauten). Wieś położona jest nad [[ewim:Rzeka Wałsza|rzeką Wałszą]], niedaleko [[ewim:Pieniężno |Pieniężna]], w [[ewim:Powiat braniewski| powiecie braniewskim]]. |
==Historia== | ==Historia== | ||
| Linia 19: | Linia 10: | ||
==Opis== | ==Opis== | ||
| − | Jest to kościół orientowany, gotycki, o częściowo zatartych cechach, murowany z kamienia, z użyciem cegły w górnych częściach ścian | + | Jest to kościół orientowany, gotycki, o częściowo zatartych cechach, murowany z kamienia, z użyciem cegły w górnych częściach ścian. Wzniesiono go na rzucie wydłużonego prostokąta. Posiada przybudówki: zakrystię od północy i kruchtą od południa. Ściany opięte są uskokowymi szkarpami, ponad którymi biegnie wokół korpusu fryz opaskowy. Okna występują naprzemiennie z ostrołukowymi blendami. Szczyt wschodni zwieńczony został drewnianą wieżyczką (sygnaturka). Nad zakrystią znajduje się gotycki szczyt schodkowy ze sterczynami i blendami. W jednej z nich widnieje data 1526. Nie otynkowaną wieżę zdobią wnęki i okna o łukach półkolistych. Strop przykryto dachem tzw. namiotowym z chorągiewką z datą 1801. Wnętrze nawy przykrywa strop płaski, a zakrystię gotyckie sklepienie kolebkowe. |
==Wyposażenie== | ==Wyposażenie== | ||
| − | Wewnątrz zachował się cenny i urozmaicony stylowo wystrój: barokowy ([[Ołtarze z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Plutach |ołtarze]] | + | Wewnątrz zachował się cenny i urozmaicony stylowo wystrój: barokowy ([[Ołtarze z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Plutach |ołtarze]] - w jednym z nich znajduje się obraz [[ewim:Piotr Kolberg|Piotra Kolberga]] z 1702 r., ambona), rokokowy (ława kolatorska i konfesjonały) oraz klasycystyczny (empora organowa i obrazy). Ołtarz główny wykonano w 1694 roku, w [[ewim:Królewiec |Królewcu]], w pracowni [[ewim:Izaac Riga |Izaaca Rigi]], natomiast ołtarze boczne pochodzą z 1697 roku. Ambona została wykonana w 1732 roku. Zdobią ją rzeźby Chrystusa i Ewangelistów oraz w zaplecku obraz Kazanie św. Jana Chrzciciela. Chór muzyczny pochodzi z XIX wieku, natomiast organy z początku wieku XX. Granitowa chrzcielnica i kropielnica są średniowieczne. Ława kolatorska oraz pozostałe ławy wykonano w XVIII wieku. Z tego samego okresu pochodzą dwa konfesjonały. W pierwszej połowie XIX wieku wykonano obrazy Dwunastu Apostołów oraz Stacje Drogi Krzyżowej, zaś na początku XVIII wieku dwa rzeźbione krucyfiksy. W kościele znajdują się też cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.: |
*barokowa monstrancja w kształcie słońca z 1723 roku, | *barokowa monstrancja w kształcie słońca z 1723 roku, | ||
*kielich z 1687 roku, wykonany prawdopodobnie przez [[ewim: Michael Jacobi |Michaela Jacobiego]] z [[ewim:Braniewo |Braniewa]], | *kielich z 1687 roku, wykonany prawdopodobnie przez [[ewim: Michael Jacobi |Michaela Jacobiego]] z [[ewim:Braniewo |Braniewa]], | ||
| Linia 30: | Linia 21: | ||
*lampa wieczna srebrna, z ażurowym ornamentem regencyjnym z około 1730 roku, | *lampa wieczna srebrna, z ażurowym ornamentem regencyjnym z około 1730 roku, | ||
*dzban srebrny z około 1772 roku, wykonany przez złotnika elbląskiego [[ewim:Christof Hermann |Christofa Hermanna]]. | *dzban srebrny z około 1772 roku, wykonany przez złotnika elbląskiego [[ewim:Christof Hermann |Christofa Hermanna]]. | ||
| + | |||
| + | ==Zobacz też== | ||
| + | *[[ewim:Parafia pw. św. Wawrzyńca w Plutach|Parafia pw. św. Wawrzyńca w Plutach]] | ||
| + | *[[Marcin Kromer |Marcin Kromer]] | ||
| + | *[[ewim: Michael Jacobi |Michael Jacobi]] | ||
| + | *[[ewim:Antoni Krieger |Antoni Krieger]] | ||
| + | *[[ewim:Izaac Riga |Izaac Riga]] | ||
| + | *[[ewim:Christof Hermann |Christof Hermann]] | ||
| + | *[[Ołtarze z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Plutach]] | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
#Chrzanowski, Tadeusz: ''Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii'' / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. - S. 133-135. | #Chrzanowski, Tadeusz: ''Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii'' / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. - S. 133-135. | ||
| + | #''Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orneta i okolice. Z. 1: tekst'' / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 177-179. | ||
#''Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej''. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 255-256. | #''Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej''. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 255-256. | ||
#Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku''. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 89-91. | #Piskorska, Józefa: ''Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku''. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 89-91. | ||
| − | |||
| − | == | + | ==Linki== |
#''Kultura i sztuka: kościół św. Wawrzyńca w Plutach'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.pieniezno.bil-wm.pl/index.php?inf=7&idsl=14&id=6 www.pieniezno.bil-wm.pl] [dostęp 11.12.2013 r.] | #''Kultura i sztuka: kościół św. Wawrzyńca w Plutach'', materiał zamieszczony na stronie internetowej [http://www.pieniezno.bil-wm.pl/index.php?inf=7&idsl=14&id=6 www.pieniezno.bil-wm.pl] [dostęp 11.12.2013 r.] | ||
| − | [[Category: | + | |
| − | + | [[Category:Kościoły i kaplice]] | |
| + | |||
[[Category:Powiat braniewski]] | [[Category:Powiat braniewski]] | ||
| + | [[Category:Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)]] | ||
[[Category:1301-1400]] | [[Category:1301-1400]] | ||
Aktualna wersja na dzień 20:46, 4 sty 2021
Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku.
Lokalizacja
Świątynię wybudowano na wzniesieniu we wsi Pluty (niem. Plauten). Wieś położona jest nad rzeką Wałszą, niedaleko Pieniężna, w powiecie braniewskim.
Historia
Uposażenie kościoła w tej miejscowości przewidziano już w przywileju lokacyjnym z 1326 roku. Obecna budowla pochodzi z pierwszej połowy XIV wieku, natomiast pierwsze informacje na temat proboszcza z tej miejscowości zapisano w dokumencie z 1343 roku. Kościół został zdewastowany w 1410 roku, podczas wojny polsko-krzyżackiej. Po odbudowie, jego ponownej konsekracji dokonał w 1531 roku biskup warmiński Marcin Kromer. W 1801 roku budynek świątyni został przedłużony w kierunku zachodnim i dobudowano do niego obecną wieżę.
Opis
Jest to kościół orientowany, gotycki, o częściowo zatartych cechach, murowany z kamienia, z użyciem cegły w górnych częściach ścian. Wzniesiono go na rzucie wydłużonego prostokąta. Posiada przybudówki: zakrystię od północy i kruchtą od południa. Ściany opięte są uskokowymi szkarpami, ponad którymi biegnie wokół korpusu fryz opaskowy. Okna występują naprzemiennie z ostrołukowymi blendami. Szczyt wschodni zwieńczony został drewnianą wieżyczką (sygnaturka). Nad zakrystią znajduje się gotycki szczyt schodkowy ze sterczynami i blendami. W jednej z nich widnieje data 1526. Nie otynkowaną wieżę zdobią wnęki i okna o łukach półkolistych. Strop przykryto dachem tzw. namiotowym z chorągiewką z datą 1801. Wnętrze nawy przykrywa strop płaski, a zakrystię gotyckie sklepienie kolebkowe.
Wyposażenie
Wewnątrz zachował się cenny i urozmaicony stylowo wystrój: barokowy (ołtarze - w jednym z nich znajduje się obraz Piotra Kolberga z 1702 r., ambona), rokokowy (ława kolatorska i konfesjonały) oraz klasycystyczny (empora organowa i obrazy). Ołtarz główny wykonano w 1694 roku, w Królewcu, w pracowni Izaaca Rigi, natomiast ołtarze boczne pochodzą z 1697 roku. Ambona została wykonana w 1732 roku. Zdobią ją rzeźby Chrystusa i Ewangelistów oraz w zaplecku obraz Kazanie św. Jana Chrzciciela. Chór muzyczny pochodzi z XIX wieku, natomiast organy z początku wieku XX. Granitowa chrzcielnica i kropielnica są średniowieczne. Ława kolatorska oraz pozostałe ławy wykonano w XVIII wieku. Z tego samego okresu pochodzą dwa konfesjonały. W pierwszej połowie XIX wieku wykonano obrazy Dwunastu Apostołów oraz Stacje Drogi Krzyżowej, zaś na początku XVIII wieku dwa rzeźbione krucyfiksy. W kościele znajdują się też cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:
- barokowa monstrancja w kształcie słońca z 1723 roku,
- kielich z 1687 roku, wykonany prawdopodobnie przez Michaela Jacobiego z Braniewa,
- dwa srebrne kielichy: jeden z 1699 roku, drugi datowany na XVII wiek,
- pacyfikał wykonany przez złotnika dobromiejskiego, Antoniego Kriegera,
- kadzielnica srebrna i łódka z około 1731 roku,
- lampa wieczna srebrna, z ażurowym ornamentem regencyjnym z około 1730 roku,
- dzban srebrny z około 1772 roku, wykonany przez złotnika elbląskiego Christofa Hermanna.
Zobacz też
- Parafia pw. św. Wawrzyńca w Plutach
- Marcin Kromer
- Michael Jacobi
- Antoni Krieger
- Izaac Riga
- Christof Hermann
- Ołtarze z kościoła pw. św. Wawrzyńca w Plutach
Bibliografia
- Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. - Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. - S. 133-135.
- Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orneta i okolice. Z. 1: tekst / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 177-179.
- Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 255-256.
- Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 89-91.
Linki
- Kultura i sztuka: kościół św. Wawrzyńca w Plutach, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.pieniezno.bil-wm.pl [dostęp 11.12.2013 r.]
![thumb|right|200px|Źródło: [http://pieniezno.pl/pl/galleries/list/4/45/1/15 pieniezno.pl]](/index.php/Plik:Kosciol_wawrzyniec_pluty_1.jpg){kind=link}