Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Skolitach

Kościół w Skolitach.
Fot. Mirosław Garniec

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony na początku XVIII wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Skolity (niem. Schlitt). Wieś położona jest w powiecie olsztyńskim, w gminie Świątki.

Historia

Pierwszy kościół w tej miejscowości powstał jeszcze w średniowieczu, zapewne przed 1457 rokiem. W 1684 roku biskup Michał Radziejowski konsekrował tu nową świątynię pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty, która w swych murach posiadała znaczne fragmenty poprzedniej budowli. W 1708 roku kościół ten został zniszczony w wyniku pożaru, ale jeszcze w tym samym roku odbudowano go. Jego konsekracji dokonał biskup Andrzej Załuski, ku czci Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Z tego samego okresu pochodzi drewniana wieża. W 1907 roku budowlę rozbudowano w stronę wschodnią, wznosząc neogotycki transept i prezbiterium z przybudówkami.

Opis

W części zachodniej świątynia zachowała cechy gotyckie, w części wschodniej jest neogotycka. Jest to kościół salowy, jednonawowy. Korpus budowli opinają szkarpy, a wieńczą szczyty schodkowe, szczególnie okazałe nad transeptem i przybudówkami. Wieża w dolnej części jest obmurowana i otynkowana, w górnej – drewniana o konstrukcji słupowej, oszalowana deskami. Wieżę nakryto dachem gontowym, zakończonym ostrosłupową iglicą z chorągiewką, na której widnieje herb biskupów warmińskich. Wnętrze przykryto oryginalnym stropem wykonanym na kształt sklepienia, to znaczy, że jego boczne odcinki zaokrąglają się tworząc spływy. Strop pokryty został polichromią wykonaną w latach 1753-1763 przez malarza Ferdynanda Guillereps z Dobrego Miasta. W 1913 roku odnowił ją berliński malarz Ferdynand Busch i dokomponował podobną dekorację w nowszej części kościoła. W 1909 roku pokryto malowidłami ościeża okien, również wejście do kruchty pokrywa malarstwo iluzjonistyczne o motywach architektonicznych.

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie kościoła pochodzi z XVII i XVIII wieku. Bardzo cennym zabytkiem jest ołtarz znajdujący się w północnym ramieniu transeptu. Ufundowany został w 1557 roku przez kanonika warmińskiego Jana Hanova. Ołtarz w kształcie tryptyku zawiera przedstawienie symbolizujące kościół katolicki w okresie reformacji. W barkowym ołtarzu głównym z 1684 roku znajduje się obraz Adoracji Matki Boskiej, namalowany przez Jerzego Pipera z Lidzbarka, a ponadto rzeźby św. Augustyna, św. Mikołaja z Barii oraz owalny obraz Męczeństwa św. Jana Ewangelisty (w zwieńczeniu). Późnobarokowe ołtarze boczne wykonano po 1709 roku. Z 1730 roku pochodzi bogato zdobiona ambona o dekoracji regencyjnej. Chór muzyczny, wsparty na dwóch kolumnach ozdobiony został sześcioma płycinami i malowidłami ze sceną pokłonu pasterzy. Prospekt organowy pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku. Z tego samego okresu pochodzi późnobarokowa chrzcielnica, ława lokatorska o dekoracji regencyjnej, a także dwa konfesjonały z malowanymi przedstawieniami św. Piotra i św. Marii Magdaleny. W kościele znajduje się także obraz Chrztu Chrystusa i dziesięć obrazów Apostołów z połowy XVIII wieku. Są tutaj również cenne zabytki sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• monstrancja barokowa w kształcie słońca z około 1756 roku oraz relikwiarz rokokowy w kształcie krzyża z lat 1750-1760,, wykonane przez Jana Geese, złotnika z Olsztyna, (temu złotnikowi przypisuje się również wykonanie koron i aureoli na obrazie Bogurodzicy ze świętymi w ołtarzu głównym),
• kielich barokowy z 1747 roku, wykonany przez Antoniego Kriegera z Dobrego Miasta,
• puszka barokowa z 1674 roku, ufundowana przez Michała Marquarta, kanonika kolegiaty w Dobrym Mieście.

Zobacz też

• Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Skolitach
• Michał Radziejowski
• Andrzej Załuski
• Ferdynand Guillereps
• Ferdynand Busch
• Jan Hanov
• Jerzy Piper
• Jan Geese
• Antoni Krieger
• Michał Marquart

Bibliografia

1. Chrzanowski, Tadeusz: Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii / Tadeusz Chrzanowski. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1978. – S. 146-150.
2. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 2 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 125-126.
3. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 103-104.
4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempouch. – Olsztyn : Agencja Wydawnicza Remix, 1992. – S. 80.
5. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 89.