Pałac w Lipowinie

Pałac od strony podjazdu.
Źródło: www.archipelag.ceik.eu

Pałac od strony parku.
Źródło: www.archipelag.ceik.eu

Ruiny pałacu. Lata 90-te XX wieku.
Źródło: www.archipelag.ceik.eu

Pałac podczas remontu. Fot. Małgorzata Czyżewska. 2013 rok.
Źródło: www.polskiezabytki.pl

Zabytek architektury wzniesiony w pierwszej połowie XVIII wieku.

Lokalizacja

Rezydencja została wybudowana na terenie wsi Lipowina (niem. Lindenau). Wieś położona jest w powiecie braniewskim, przy drodze z Braniewa do Pieniężna.

Historia

Pałac został wybudowany po 1739 roku, kiedy to właścicielem miejscowości stał się hrabia Albrecht Zygmunt von Zeigut-Stanisławski (1688-1768). Po śmierci Stanisławskiego rezydencja pozostawała w rękach jego żony, Luizy Albertyny (z domu księżna von Holstein-Beck), która zmarła pięć lat później. Majątek po hrabinie Stanisławskiej odziedziczył jej brat, książę Karol Ludwik Holstein-Beck, a po jego śmierci w 1784 roku – Fryderyk Holstein-Beck. W latach 1820-1836 pałac był własnością rodziny von Wolki, a następnie, do roku 1864, rodu Dohnów (niem. zu Dohna-Lauck). Po roku 1864, do końca II wojny światowej, rezydencja należała do rodziny von Resdorff. Ostatnim właścicielem majątku był Horst von Resdorff. Po drugiej wojnie światowej na terenie posiadłości utworzono Stację Hodowli Roślin, w pałacu umieszczono zaś szkołę (w trzech izbach, w roku szkolnym 1959/1960), a także punkt felczerski, biura Państwowego Gospodarstwa Rolnego oraz mieszkania pracowników. Budynek pałacu był wielokrotnie restaurowany, m.in. w latach: 1848, 1894-1895, 1920, 1950, 1971-1973. W 1979 roku został zniszczony w wyniku pożaru, a pozostawiony przez wcześniejszych użytkowników popadał w ruinę w ciągu kolejnych lat. W lipcu 2006 roku majątek nabył prywatny właściciel, który rozpoczął w pałacu remont.

Opis

Jest to pałac późnobarokowy, parterowy, z piętrowymi ryzalitami: prostokątnym od elewacji frontowej i trójbocznym, poprzedzonym rozbudowanym tarasem – od strony ogrodu. Nad ryzalitami, na trójkątnych szczytach umieszczono kartusze herbowe rodziny Stanisławskich. Budynek wieńczył wysoki dach mansardowy. Wejście główne posiadało kamienne schody z odbojami i kutą kratą balustrady. W amfiladowym wnętrzu szczególnie okazały był duży owalny salon ogrodowy z bogatą dekoracją sztukatorsko-malarską, kryty płaską kopułką. Jego ściany zdobił dekoracyjny gzyms, nad którym znajdowało się osiem owalnych medalionów (tonda) z obrazami przedstawiającymi sceny alegoryczne (czystość i siłę dojrzałego uczucia) oraz portrety Alberta i Luizy Stanisławskich. W salonie znajdowały się dwa dekoracyjne kominki, pochodzące z około 1740 roku. Nad kominkami, do 1945 roku wisiały, w specjalnych zaprojektowanych wnękach, portrety właścicieli. Portret i tondo Alberta Stanisławskiego z 1746 roku, autorstwa Anreasa Knopke z Królewca, a także pozostałe tonda, po wojnie trafiły do Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Portret Luizy Albertyny zaginął w 1945 roku.

Pałac otoczony był parkiem, pierwotnie o regularnej kompozycji barokowej (ogród francuski). W 1790 roku przekształcono go w założenie krajobrazowe (o powierzchni 6 hektarów) rozciągające się w szerokiej dolinie, na wschód i północ od pałacu. W parku znajdowały się trzy przedzielone groblami stawy oraz liczne budynki ogrodowe: dom ogrodnika, ermitaż, pawilon chiński na sztucznej wyspie, grota oraz kamienny grobowiec poety Henkla von Donnersmark.

Ciekawostki

• Budowla była wzorowana na pałacu wzniesionym w 1731 roku w Królewcu dla króla pruskiego, Fryderyka Wilhelma I.
• Nieopodal rezydencji znajdują się ruiny gotyckiego kościoła, zbudowanego pod koniec XV wieku, a zburzonego w 1945 roku. W kościele tym znajdowały się grobowce pierwszych właścicieli pałacu, Albrechta i Luizy Stanisławskich.

Bibliografia

1. Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich : dobra utracone czy ocalone? / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. – Olsztyn : Studio Wydawnicze Arta Mirosław Garniec, 2001. - S. 34-37.
2. Michalec, Grzegorz: Z ruin będzie pałac : chcą przywrócić budynek do dawnej świetności / Grzegorz Michalec // „Dziennik Elbląski”. - 10 X 2006, nr 237, s. 5.
3. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 37.
4. Skurzyński, Piotr: Warmia i polskie Dolne Prusy: przewodnik turystyczny / Piotr Skurzyński. – Gdynia : Wydawnictwo Region, 2012. – S. 125.

Zobacz też

• Brewczak, Agnieszka: Pałac w Lipowinie, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.braniewo-ug.bil-wm.pl [dostęp 14.01.2014 r.]
• Lipowina (niem. Lindenau) , materiał zamieszczony na stronie internetowej www.archipelag.ceik.eu [dostęp 14.01.2014 r.]