Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Jana w Kętrzynie

Fot. Mieczysław Kalski

Fot. Mieczysław Kalski

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie Kętrzyna (niem. Rastenburg), w obrębie średniowiecznych murów miejskich, nieopodal wieży dzwonnej i prezbiterium kościoła św. Jerzego.

Historia

Pierwotnie była to kaplica cmentarna wzniesiona w 1480 roku. W ciągu stuleci wielokrotnie poddawano ją przebudowom. W 1546 roku książę Albrecht zaadaptował ją na Szkołę Wielką (zwaną „Królewieckim Gimnazjum”). Przygotowywano tam kandydatów na Uniwersytet w Królewcu, którego również był założycielem. Ze względu na potrzeby szkoły dobudowano wówczas piętro, gdzie poza dużą klasą znajdowały się mieszkania dla dwóch nauczycieli. W tym samym czasie odbywały się tam nabożeństwa w języku polskim (stąd nazywano go Kościołem Polskim). W 1565 roku kościół, do którego wejście było w ścianie zachodniej, przedłużono w kierunku południowym do murów obronnych. W roku 1630 budynek gruntownie odnowiono. Prace remontowo-restauracyjne przeprowadzono także w 1691 roku. Przedłużono wtedy kościół w kierunku północnym oraz wykonano nowe wyposażenie (do dnia dzisiejszego zachował się ołtarz i ambona). Kolejne remonty przeprowadzono w latach 1750-1770. Kiedy w 1817 roku szkoła otrzymała nowy obiekt, w kościele zlikwidowano piętro i wykonano drewniane sklepienie beczkowe. W szczytowych ścianach pozostawiono górne małe okna (pozostałe zamurowano). Nową elewację wraz z wymianą stolarki okiennej wykonano w 1985 roku. Od 1946 roku jest to jedyny w mieście kościół ewangelicki, siedziba parafii.

Opis

Jest to niewielki, dwukondygnacyjny budynek wzniesiony na rzucie prostokąta. Posadowiono go na podmurowaniu z kamieni polnych i wymurowano z cegły. Całość zamknięto dachem czterospadowym krytym dachówką. W elewacji frontowej znajdują się okna zamknięte łukiem odcinkowym obwiedzione gzymsem.

Wyposażenie

We wnętrzu zachował się drewniany, barokowy ołtarz z 1691 roku (odrestaurowany w 1985 roku). Umieszczono w nim trzy obrazy, przedstawiające sceny: Ukrzyżowania, Zmartwychwstania i Ostatniej Wieczerzy, a także figury św. Piotra (z kluczem) i św. Jana (z kielichem komunijnym) oraz dwie rzeźby kobiet (ustawione w 1984 roku w miejscu skradzionych postaci aniołów dmących w puzony). W zwieńczeniu ołtarza znajduje się rzeźba pelikana z pisklętami (przed 1945 rokiem był tam równoboczny trójkąt z wychodzącymi promieniami – symbol Trójcy Świętej i Opatrzności Bożej). Na ołtarzu widnieje łacińska inskrypcja fundatora, duchownego kościoła w latach 1678-1695:

His Pater ex coelo coelestia gaudia donet consilio ac opibus qui sacra nostra iiwant sic precatur C. Froelich D." ("Aby Ojciec niebieski dał tym niebiańskie radości, którzy radą i czynem naszą świątynię wspomagają, tak modlił się Christoph Froelich Diakon").

Z tego samego roku pochodzi barokowa polichromowana ambona (1691, odrestaurowana w I998 roku). Wsparto ją na rzeźbie Mojżesza, z korpus pokryto 11 obrazami symbolizującymi Ducha Bożego – Ducha Pana, Ducha Mądrości, Rozumu, Rady, Mocy, Poznania i Bojaźni. Na jej drzwiach znajdują się obrazy przedstawiające czterech ewangelistów. Na chórze umieszczono 11-głosowe organy zbudowane w 1838 roku w warsztacie królewieckiego organmistrza Johanna Scherweita, przeniesione z byłego ewangelickiego kościoła w Bezławkach w 1979 roku. Wnętrze świątyni uzupełnia empora, która przed 1945 rokiem ozdobiona była trzema obrazami przedstawiającymi historię Jakuba (pożegnanie, drabinę do nieba i walkę z aniołem). We wnęce po dawnym wejściu, w ścianie zachodniej wisi tablica przeniesiona z kościoła w Bezławkach z nazwiskami poległych w wojnach 1813-1815 i 1870-1871. Z tego samego kościoła pochodzi też dzwon z 1847 roku, wykonany w zakładzie ludwisarskim braci Reschke i zawieszony na wieży wzniesionej przy zachodniej ścianie kościoła w 1985 roku.

Bibliografia

1. Hause, Paweł: Pod wezwaniem Apostoła Miłości / Paweł Hause // „Gazeta Olsztyńska” - 2003, nr 269, dod. „Gazeta w Kętrzynie”, nr 47, s. 6.
2. Korowaj, Tadeusz: Rastenburg/Kętrzyn : przewodnik historyczny po mieście / Tadeusz Korowaj. – Kętrzyn : Tadeusz Korowaj, 2005. – S. 19-22.
3. Swat, Tadeusz: Dzieje Kętrzyna. / Tadeusz Swat // W: Kętrzyn : z dziejów miasta i okolic. Red. Aniela Bałanda [et al.]. – Olsztyn : Pojezierze, 1978. S. 69-110.

Zobacz też

• parafia Ewangelicko-Augsburska w Kętrzynie
• Johann Scherweit
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Bezławkach
• Kościół pw. św. Katarzyny w Kętrzynie

Linki

• Kościół ewangelicki św. Jana, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.it.ketrzyn.pl [dostęp 14.02.2014 r.]
• Historia Parafii w zarysie, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.ketrzyn.luteranie.pl [dostęp 14.02.2014 r.]