Dom dla konwertytów w Braniewie

Źródło: www.digart.pl

Zabytek architektury wzniesiony w pierwszej ćwierci XVIII wieku.

Lokalizacja

Budynek (zwany również hospicjum dla konwertytów lub pałacykiem Potockiego) wzniesiony został na terenie Braniewa (niem. Braunsberg). Usytuowano go poza murami starego miasta, na terenie należącym dawniej do zamku biskupiego (obecna ulica Botaniczna, naprzeciwko ogrodu zoologicznego).

Historia

Budynek wzniesiono w 1719 roku z fundacji biskupa Teodora Potockiego, z przeznaczeniem na schronisko dla konwertytów z protestantyzmu nie mających środków do życia (uciekinierów z Prus Książęcych). W 1722 roku biskup uposażył „schronisko” w dobra wystarczające na utrzymanie 12 osób (z czynszów podległych mu wsi). Po 1772 roku miejsce to pełniło funkcję katolickiego przytułku dla starców, a po 1923 roku wykorzystywane było jako ogólnomiejski dom starców. W połowie lat 20-tych XX wieku przeprowadzono w nim gruntowny remont. Budynek został częściowo zniszczony w 1945 roku. W roku 1965 pokryto go nowym dachem i przystąpiono do prac remontowych. Po odrestaurowaniu, w 1975 roku znalazły tu swoją siedzibę: Miejska Biblioteka Publiczna i oddział Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Elblągu. Od 16 lipca 1992 roku budynek jest własnością Kurii Metropolitalnej Archidiecezji Warmińskiej. W chwili obecnej funkcjonuje tu Międzynarodowe Centrum Edukacyjne w Braniewie – zamiejscowy ośrodek dydaktyczny Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Opis

Jest to obszerny, barokowy budynek o charakterze klasztornym, murowany, otynkowany, parterowy, podpiwniczony. Zbudowano go na planie kwadratu (cztery skrzydła) z dziedzińcem pośrodku. Elewacją frontową zwrócony jest ku północy. Na osi skrzydła północnego znajduje się szeroki przejazd sklepiony kolebką z lunetami. Niegdyś w południowo-wschodnim narożniku znajdowała się kaplica. Elewacje zewnętrzne i dziedzińcowe są identyczne. Występują w nich prostokątne otwory wejściowe i okienne w opaskach z szerokim gzymsem podokapowym. W elewacjach frontowych zastosowano pozorne ryzality. W środkowym znajduje się półkolisty naczółek, w którym widnieje kartusz z herbem Pilawa pod kapeluszem kardynalskim i z inicjałami fundatora – Teodora Potockiego oraz z datą 1719. Wszystkie skrzydła budynku przykryte zostały dachami dwuspadowymi z dachówki. W skrzydle północnym usytuowano drewnianą wieżyczkę z latarnią i kopulastym hełmem, krytym blachą, z 1719 roku.

Bibliografia

1. Achremczyk, Stanisław: Braniewo / Stanisław Achremczyk, Alojzy Sztorc. Olsztyn - Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1995. – S. 162.
2. Chorostian, Bogusława: Braniewo / Bogusława Chorostian // W: Braniewo: z dziejów miasta i powiatu / red. Jerzy Chojnowski [et al.]. – Olsztyn : Pojezierze, 1973, s. 134.
3. Katalog zabytków sztuki. T. 2: Województwo elbląskie. Braniewo, Frombork, Orneta i okolice. Z. 1: tekst / pod red. Mariana Arszyńskiego i Mariana Kutznera. - Warszawa : Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1980. - S. 27-29.