Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie

Fot. Andrzej Kalinowski.
Źródło: www.andrzejka.drl.pl

Źródło: A. Głowacz, Fritz Heitmann, architekt warmińskich kościołów, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”, R. 5 (2003), s. 23.

Fot. Mieczysław Wieliczko.
Źródło: Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. T. 1, red. B. Magdziarz, Olsztyn 1999, s. 43.

Polichromia kościelna.
Źródło: S. Sulima, Malarstwo z Brąswałdu, „Kalendarz dla Warmii i Mazur”, 1954, s. 190.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony pod koniec XIX wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany na terenie wsi Brąswałd (niem. Braunswalde). Wieś znajduje się w gminie Dywity, w powiecie olsztyńskim.

Historia

Kościół w Brąswałdzie istniał już w 1363 roku. Około 1500 roku wybudowano nową świątynię, którą w dniu 23 września 1580 roku konsekrował biskup warmiński Marcin Kromer. Na początku XVII wieku została ona jednak zniszczona na skutek pożaru. Po odbudowie, w 1617 roku, kolejnej konsekracji dokonał biskup Szymon Rudnicki ku czci św. Katarzyny i świętych Apostołów Szymona i Tadeusza. Kościół ten przetrwał prawie do końca XIX wieku. Obecną budowlę wzniesiono w tym samym miejscu w latach 1894-1896, według projektu Fritza Heitmanna z Królewca. W 1897 roku konsekrował ją biskup Andrzeja Thiel, dodając do dotychczasowych tytuł Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Kościół należy do parafii w Dywitach.

Opis

Jest to kościół orientowany, trójnawowy. Wzniesiono go w stylu neogotyckim, z czerwonej cegły na rzucie prostokąta. Po stronie zachodniej znajduje się smukła, kwadratowa wieża, ozdobiona półkolistymi wnękami, wąskimi oknami (w ostatniej kondygnacji), a także trójkątnymi szczytami (od strony wschodniej i zachodniej). W jej przyziemiu znajduje się kruchta, do której wiedzie portal ostrołukowy, ponad którym umieszczono dużych rozmiarów rozetę. Całość zwieńczona hełmem ostrosłupowym. Po stronie wschodniej znajduje się, wyodrębnione z korpusu budowli, prosto zamknięte prezbiterium. Dwuspadowe dachy korpusu oraz prezbiterium osłaniają schodkowe szczyty ozdobione poziomymi pasami blend. We wnętrzu ściele znajdują się barwne polichromie przedstawiające sceny z dziejów Polski i Warmii (w tym dzieje biskupstwa warmińskiego). Malowidła wykonali H. Zepter i Brandt w 1912 roku.

Wyposażenie

Wystrój i wyposażenie wnętrza są neogotyckie. Ołtarz główny pochodzi z 1902 roku. Znajdują się w nim płaskorzeźby przedstawiające Chrystusa niosącego krzyż i zdjęcie z krzyża, w zwieńczeniu umieszczono rzeźbę Chrystusa Zmartwychwstałego. W prawym ołtarzu bocznym znajduje się obraz Trójcy Świętej i herb biskupa warmińskiego Krzysztofa Andrzeja Szembeka (sprawował swój urząd w latach 1724-1740), który pochodzi z wcześniejszego ołtarza, ufundowanego w 1741 roku. W ołtarzu ustawionym po lewej stronie umieszczono obraz Matki Bożej Ubogiej, a także rzeźby: św. Barbary i św. Marii Magdaleny. Oprócz tego w kościele znajduje się kilka barokowych obrazów, a także szereg cennych zabytków sztuki złotniczej, w tym m.in.:

• monstrancja z 1688 roku,
• kielich z 1616 roku
• kielich z 1758 roku z pracowni Johannesa Geese’go,
• relikwiarz św. Celestyna w formie krzyża z 1720 roku,
• rokokowa kadzielnica z 1756 roku,
• cyborium (puszka) z 1679 roku, wykonane przez Jana Bartolomowicza,
• naczynie na oleje święte z 1631 roku.

Ciekawostki

• Na cmentarzu parafialnym znajduje się grób księdza proboszcza Walentego Barczewskiego, który zmarł w 1928 roku.

Zobacz też

• Marcin Kromer
• Szymon Rudnicki
• Fritz Heitmann
• Andrzej Thiel
• Jan Geese
• Walenty Barczewski
• Jan Bartolomowicz
• parafia pw. śś. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dywitach
• Krzysztof Andrzej Szembek
• Monstrancja z kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie
• Krzyż relikwiarzowy z kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie

Bibliografia

1. Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej. Tom 1 / red. Bronisław Magdziarz. – Olsztyn : Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. – S. 42-43.
2. Piskorska, Józefa: Złotnictwo sakralne na Warmii w okresie baroku. Cz. II, Ilustrowany katalog zachowanych dzieł / Józefa Piskorska. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2007. – S. 21-22.
3. Przewodnik po zabytkowych kościołach Południowej Warmii. – Olsztyn : Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1973. – S. 17-18.

Linki

• Brąswałd: neogotycki kościół św. Katarzyny (1894-1896), materiał zamieszczony na stronie internetowej www.polskaniezwykla.pl [dostęp 11.12.2014 r.]
• Warmia znana i nieznana: Brąswałd, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.warmiaznanainieznana.pl [dostęp 11.12.2014 r.]