Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Mariance

Fot. Joanna Jakutowicz. 2011 rok.
Źródło: www.kolomedievi.umk.pl

Fot. Joanna Jakutowicz. 2011 rok.
Źródło: www.kolomedievi.umk.pl

Fot. Joanna Jakutowicz. 2011 rok.
Źródło: www.kolomedievi.umk.pl

Fot. Adolf Bötticher. 1890/1896 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 56934.

Fragment gotyckich fresków. Fot. Adolf Bötticher. 1890/1896 rok.
Źródło: Prusy Wschodnie - dokumentacja historycznej prowincji, Warszawa IS PAN, 2006, nr 56935.

Zabytek architektury sakralnej wzniesiony w połowie XIV wieku.

Lokalizacja

Kościół został wybudowany w centrum wsi Marianka (niem. Marienfelde). Wieś położona jest w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk.

Historia

Pierwsze wzmianki na temat proboszcza parafii w Mariance, księdza Hildebranda, pochodzą z 1334 roku. Datę tą przyjmuje się jako przybliżony czas podjęcia budowy kościoła (ówcześnie pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny). W pierwszej fazie powstało wysokie prezbiterium z zakrystią. Nawę główną wraz z wieżą i kruchtą północną wybudowano pod koniec XIV wieku, a w kolejnych latach kruchtę południową. W 1515 roku prezbiterium zostało przykryte sklepieniem kryształowym, natomiast w roku 1733 nawa główna zyskała drewniany strop płaski. W 1839 roku powiększono okna nawy. W 1892 roku, podczas prac restauratorskich, w nawie i prezbiterium odsłonięte zostały gotyckie malowidła z pierwszej połowy XV wieku. Przedstawiają one między innymi scenę Zwiastowania (po lewej stronie łuku tęczowego) oraz dwunastu apostołów (na ścianie południowej). Fundatorami malowideł byli, według herbów umieszczonych na ścianach, dostojnicy krzyżaccy – Henryk Reuss von Plauen i Mikołaj von Lubichau. Od czasów reformacji do 1945 roku był to kościół ewangelicki. Po drugiej wojnie światowej przejęła go ludność wyznania katolickiego. W latach 2008-2012 przeprowadzono w kościele prace remontowe, badawcze i konserwatorskie. W ich trakcie odkryto m.in. dalsze fragmenty polichromii i dekoracje w formie ornamentów roślinnych.

Opis

Jest to kościół gotycki, orientowany, murowany z cegły, wzniesiony na planie prostokąta. Po stronie zachodniej znajduje się kwadratowa wieża, osadzona na fundamencie kamiennym. Ozdobiono ją tynkowanymi wnękami (kolistymi i w kształcie okien zamkniętych łukiem odcinkowym) i zwieńczono dachem czterospadowym z dachówki. Od wschodu do korpusu nawowego, przykrytego dachem dwuspadowym, przylega węższe, trójbocznie zamknięte prezbiterium, połączone z zakrystią (od strony zachodniej) ze sklepieniem krzyżowym z drugiej połowy XIV wieku. Wnętrze nawy przykryto drewnianym stropem płaskim. W prezbiterium założono sklepienie kryształowe.

Wyposażenie

Późnomanierystyczny ołtarz główny, z obrazem Zmartwychwstania w górnej kondygnacji, został wykonany w 1682 roku w warsztacie Johannesa Pfeffera. Co ciekawe, tabernakulum nie zostało umiejscowione w ołtarzu. Umieszczono je w ścianie kościoła, po lewej stronie od ołtarza. Stanowi je prostokątny otwór o wymiarach 100 x 80 i głębokości 38 cm. Drzwi zewnętrzne są drewniane, a na ich płacie wewnętrznym wymalowana jest postać Chrystusa jako Męża Boleści. Naprzeciw ołtarza głównego znajduje się marmurowa płyta nagrobna pastora Laurentiusa Matzke (1650-1731). Ołtarze boczne pochodzą z końca XVII wieku. Ambona i baptysterium (zagroda chrzcielna) zostały wykonane około 1692 roku w warsztacie Izaaka Rigi w Królewcu. Ambonę ozdobiono rzeźbami czterech ewangelistów, Mojżesza, apostołów Piotra i Pawła, a także Chrystusa – w zwieńczeniu. W kościele znajduje się także średniowieczna granitowa, ośmioboczna chrzcielnica, w formie kielicha oraz organy i prospekt organowy z XVIII wieku. Niegdyś na kościelnej wierzy znajdował się dzwon odlany około 1403 roku. Ze względu na wyeksploatowanie został on przetopiony w 1860 roku. Drugi dzwon, znacznie mniejszy jest o nieustalonym pochodzeniu. Trzeci z nich, z 1705 roku, w 1942 roku został zdemontowany z przeznaczeniem na cele wojenne. Na szczęście uniknął tego losu i obecnie znajduje się na terenie Niemiec.

Bibliografia

1. Cielątkowska, Romana: Plan zarządzania obiektem zabytkowym : kościół w Mariance k. Pasłęka / Romana Cielątkowska, Piotr Lorens. - Gdańsk ; Pasłęk : Komisja Naukowa Wspólnego Dziedzictwa PKN ICOMOS, 2008.
2. Malowidła kościoła gotyckiego w Mariance : stan dzisiejszy, perspektywy / red. Romana Cielątkowska. - Gdańsk : Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, 2009.
3. Piękno i tajemnice Marianki // „Głos Pasłęka”. - 2007, nr 10, s. 13.
4. Rzempołuch, Andrzej: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich / Andrzej Rzempołuch. - Olsztyn : Remix, 1992. – S. 125-126.

Zobacz też

1. Kościół p.w. św. Piotra i Pawła w Mariance, materiał zamieszczony na stronie internetowej www.zabytki.mazury.pl [dostęp 09.01.2014 r.]