Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku

Źródło: Zeszyty Naukowe Muzeum

Źródło: [1]

Źródło: [2]

Źródło: [3]

Zeszyty Naukowe Muzeum. R. 2010, Ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie

Jeden z najstarszych skansenów w Europie, muzeum na wolnym powietrzu.

Siedziba

• Skansen

11-015 Olsztynek Ul. Sportowa 21

• Salon Wystawowy i „Dom Mrongowiusza”

11-015 Olsztynek Ul. Zamkowa 1

Historia

Pierwsze zbiory skansenu gromadzono na początku XX wieku w Królewcu z inicjatywy Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków. Królewiecki Park Etnograficzny działał w latach 1913-1938. W latach 1938-1940 przeniesiono zbiory do Olsztynka. Na skutek działań wojennych wiele obiektów zostało zniszczonych. Po wojnie opiekę nad zbiorami muzealnymi sprawował Wojewódzki Konserwator Zabytków w Olsztynie a opieką merytoryczną otaczało Muzeum Mazurskie w Olsztynie. Ponieważ powiększała się liczba obiektów skansenu, 1 stycznia 1962 r. powołano Park Etnograficzny w Olsztynku jako placówkę muzealną, oddział Muzeum Mazurskiego w Olsztynie. Wyposażono niektóre wnętrza obiektów muzealnych w sprzęty z terenu Warmii, Mazur i Powiśla oraz udostępniono zwiedzającym. Z dniem 1 stycznia 1969 r. przekształcono dotychczasowy Oddział Muzeum Mazurskiego w Olsztynie w samodzielną placówkę, Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny podległą bezpośrednio Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie. Muzeum posiadało działy: architektury ludowej, kultury materialnej, sztuki ludowej i folkloru, przyrodniczy i oświatowy, bibliotekę, archiwum oraz pracownię konserwatorsko-budowlaną. 5 marca 1970 r. włączono do muzeum, jako jego oddział, Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej w Stębarku (do 1975). W 1985 r. w skład Skansenu włączono dwa obiekty staromiejskie Olsztynka, tzw. „Dom Mrongowiusza” oraz Salon Wystawowy, mieszczący się w odbudowanym na cele muzealne dawnym kościele parafialnym. W 2008 r. Muzeum zostało wpisane do Państwowego Rejestru Zabytków, a w 2009 r. Muzeum zostało odznaczone Nagrodą im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”. W 2011 r. Muzeum zostało laureatem konkursu na najciekawsze wydarzenie folklorystyczne w Polsce w 2010 r. "Ludowe Oskary 2010".

Zbiory

Obecnie Muzeum zajmuje obszar ponad 100 hektarów, na którym zgromadzono około 60 obiektów budownictwa ludowego i małej architektury (w tym 12 ze zbiorów Królewieckich). Muzeum dysponuje zabytkami z terenu Warmii, Mazur, Powiśla, Barcji, Natangii, Sambi i Małej Litwy. Są to obiekty mieszkalne, gospodarcze, przemysłowe, usługowe, sakralne o zróżnicowanej konstrukcji i formach architektonicznych:

• Brama wjazdowa, Borki, XIX w., kopia, Mazury
• Karczma, Skandawa, druga połowa XVIII w., kopia, Barcja
• Altana parkowa, Judyty, początek XX w., kopia, Natangia
• Młyn wodny, Kaborno, druga połowa XVIII w., Warmia
• Gniotownik nasion oleistych, Nowy Młyn, pierwsza połowa XX w., Warmia
• Dom kamienny, Łutynowo, pierwsza połowa XIX w., Mazury
• Szkoła wiejska, Pawłowo, XIX w., Mazury
• Bróg z dachem czterospadowym
• Kościół, Rychnowo, 1712-1714, kopia, Mazury
• Wieża dzwonnicza, Mańki, 1685 r., kopia, Mazury
• Mur kamienny otaczający teren przykościelny, początek XX w.
• Drewniany krzyż przydrożny z narzędziami męki Pańskiej, Warmia
• Pompa studzienna, Jemiołowo, pierwsza połowa XX w., Mazury
• Brama wjazdowa, Sędrowo, XIX w., kopia, Mazury
• Chałupa, Zielonka Pasłęcka, 1819 r. Powiśle
• Olejarnia, Kronin, XIX-XX w., Powiśle
• Chałupa, Bartężek, pierwsza połowa XIX w., kopia, Powiśle
• Dzwonnica, Kot, początek XX w.,Mazury
• Zajazd, Maszewo, XVIII w., kopia, Mazury
• Chałupa, Burdajny, pierwsza połowa XIX w., Powiśle
• Budynek gospodarczy, Kwietniewo, XIX w., Powiśle
• Wiatrak paltrak, Schenfliess, XVIII/XIX w., kopia, Sambia
• Wiatrak paltrak, Ruska Wieś, druga połowa XIX w., Mazury
• Wiatrak koźlak, Wodziany, 1773 r., Powiśle
• Chałupa, Chojnik, połowa XIX w., Powiśle
• Chałupa, Gązwa, XVIII/XIX w., Mazury
• Stodoła, Jerutki, druga połowa XIX w., Mazury
• Budynek gospodarczy, Jerutki, XIX w., Mazury
• Kurnik z gołębnikiem, Jerutki, druga połowa XIX w., Mazury
• Piwnica kamienna, Jerutki, XIX w., Mazury
• Gołębnik, XX w.
• Chałupa, Turnica, XIX w., kopia, Mazury
• Piwnica, Pacółtowo, XIX/XX w., kopia, Mazury
• Lamus, Drogosze, druga połowa XVIII w., kopia, Barcja
• Spichlerz dworski wzorowany na spichlerzu ze Skandawy z drugiej połowy XVIII w., Barcja
• Stodoła dworska, Skandawa, XIX w., kopia, Barcja
• Stajnia dworska, Prosna, druga połowa XVIII w., Barcja
• Kapliczka przydrożna, Giedajty, XIX w., kopia, Warmia
• Remiza strażacka, Giedajty, 1902 r., Warmia
• Kuźnia, Bielica, pierwsza połowa XIX w., Powiśle
• Krzyż przydrożny, Rzeck, XVIII w., Warmia
• Chałupa I, Kaborno, XVIII/XIX w., Warmia
• Chałupa II, Kaborno, XIX w., Warmia
• Spichlerz, Purdka, druga połowa XIX w., Warmia
• Stodoła, Marcinkowo, XIX w., Warmia
• Budynek gospodarczy, Purdka, XIX w., Warmia
• Dzwonniczka słupowa, Kaplityny, druga połowa XIX w., kopia, Warmia
• Chałupa, Nowe Kawkowo, XIX w., Warmia
• Wozownia z garncarnią, Tomaszkowo, XIX w., Warmia
• Obórka, Kaborno, XIX w., Warmia
• Stodoła, Stępiny, druga połowa XIX w., Warmia
• Żuraw studzienny, XIX w.
• Kurhanowy grób skrzynkowy, wczesna epoka żelaza, Sambia
• Wiatrak holenderski, Dobrocin, druga połowa XIX w., Powiśle
• Ambona myśliwska, XX w.
• Bróg z dachem dwuspadowym, XX w.
• Suszarnia z zagrody, Pempen, pierwsza połowa XIX w., kopia, Mała Litwa
• Wędzarnia rybacka, Gilge, XIX w., kopia, Mała Litwa
• Budynek gospodarczy rybaka, Gilge, XIX w., kopia, Mała Litwa
• Chałupa, Pempen, XVIII/XIX w., Mała Litwa
• Klec, Lankuppen, XVIII w., kopia, Mała Litwa
• Chałupa dębowa, Nowa Różanka, pierwsza połowa XIX w., Barcja
• Osada pruska Amalag, kopia

Działalność wystawiennicza

Muzeum posiada ponad 10 tysięcy muzealiów ruchomych, są to autentyczne sprzęty i domowe warsztaty, prezentowane na wystawach stałych. Organizowane są wystawy czasowe, m.in.

• Gorzelnie w krajobrazie kulturowym Mazur Zachodnich
• Chałupy podcieniowe, znikające piękno architektury

Galeria Twórczości Ludowej

Na terenie Parku funkcjonuje Galeria Twórczości Ludowej. Wystawiane są tam prace z wielu dziedzin sztuki i rękodzieła ludowego.

Salon Wystawowy

W Salonie Wystawowym organizowane są wystawy, m.in.:

• Środowisko przyrodnicze Warmii i Mazur
• Plastyka na Warmii i Mazurach w II połowie XX wieku
• Współczesna twórczość ludowa na Warmii i Mazurach
• Olsztynek dawniej – Olsztynek dziś
• Artyzm, tradycja, i urok tkanin Barbary Hulanickiej
• Akwarela chińska
• Rzeźba współczesna
• Wieś w sztuce
• Portret dawny
• Sztuka ludowa Warmii i Mazur – wczoraj i dziś
• Miniatury pomników – chwała oręża polskiego
• W niewoli Wermachtu
• Sztandary żołnierskiej chwały
• Sztuka za drutami kolczastymi
• Technika dawnej wsi
• Dawny wiejski sprzęt gospodarstwa domowego
• Wiejski transport i komunikacja
• Polskie garncarstwo ludowe
• Współczesna twórczość ludowa
• Sztuka Afganistanu, Kazachstanu i Mongolii

Dom Mrongowiusza

W Domu Mrongowiusza zorganizowane są wystawy stałe:

• Pamięci jeńców wojennych - Stalag IB Hohenstein
• Wystawa biograficzna K.C. Mrongowiusza

Działalność edukacyjno-wydawnicza

Muzeum organizuje odczyty, prelekcje, lekcje muzealne, warsztaty dla młodzieży, studentów, osób zainteresowanych, koncerty, sesje naukowe. We współpracy z Ośrodkiem Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, Towarzystwem Naukowym im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie zorganizowano cykl konferencji naukowych Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich. Muzeum organizuje imprezy cykliczne, m.in.:

• Festiwal Bałtyjski
• Targi Chłopskie
• Regionalne Święto Ziół
• Regionalny Jarmark Wielkanocny
  

Od 2010 r. Muzeum wydaje Zeszyty Naukowe.

Dyrektorzy

• 1962-1972 – Józef Wieczerzak
• 1972-1973 – Wacław Radziwinowicz
• 1973-1974 – Marceli Jurdeczko
• 1974-1982 - Eugeniusz Oleszczuk
• 1982-1988 - Janusz Cygański
• 1989-2007 – Tadeusz Kufel
• 2007–2011 - Marian Juszczyński
• 2011- Ewa Wrochna

Bibliografia

1. Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku / red. zespół Michał Poniewski [et al.] ; teksty Michał Poniewski, Jadwiga Wieczerzak, Ewa Wrochna. Olsztynek : Muzeum Budownictwa Ludowego. Park Etnograficzny, 2010.

Zobacz też

• Materiał filmowy e muzeum na eŚwiatowid.pl [4]
• Strona domowa muzeum [5]
• Galeria zdjęć [6]