Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie

Sanktuarium w Chwalęcinie
Źródło: http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/3681,chwalecin-miniaturowe-sanktuarium.html

Słynący cudami czarny krucyfiks
Źródło: http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/gallery,1,3681.htmll

Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie (1720-1728) - najmniejsze i najbardziej zapomniane miejsce pielgrzymkowe na Warmii, potocznie nazywane „młodszym bratem” Świętej Lipki.

Legenda „czarnego krucyfiksu”

To małe sanktuarium w Chwalęcinie koło Ornety jest mniej znane od Gietrzwałdu czy Świętej Lipki, ale może zadziwić. Od strony drogi chwalęcińskiej wygląda niepozornie, natomiast wnętrze świątyni zaskakuje przepychem późnobarokowej polichromii, przedstawiającej legendę Krzyża Świętego, któremu kościół zawdzięcza swoją nazwę.

Słynący łaskami "czarny krucyfiks" , umieszczony w ołtarzu głównym pochodzi z około 1400 roku. Legenda mówi, że został odnaleziony w lesie Applau nad Wałszą. Aby krzyż nie uległ zbezczeszczeniu, został przeniesiony do pobliskiego Osetnika. Jednak w tajemniczych okolicznościach znalazł się on znowu w lasach nad Wałszą. Po tym wydarzeniu w uroczystej procesji przeniesiono go do Osetnika. W nocy postawiono straż przed wejściem. Mimo to, sytuacja powtórzyła się i krucyfiks zniknął. Odnaleziono go w najbliżej okolicy Chwalęcina.

Kapituła Warmińska zdecydowała o upamiętnieniu tych niezwykłych wydarzeń. W 1570 roku zbudowano w Chwalęcinie kaplicę i tam przechowywano „czarny krucyfiks”. Miejsce to stało się znane wśród ludności całego komornictwa melzackiego (pieniężnieńskiego) jako słynące łaską i cudami.

Historia kościoła

Póżnobarokowy przepych, piękna polichromia w świątyni
Źródło:http://web.archive.org/web/20061209191534/http:/www.naturjan.home.pl/zabytki/source/4.htm

Całe sklepienie sanktuarium pokryte malowidłami
Źródło:http://orneta.wm.pl/3354-9672,Sanktuarium-w-Chwalecinie,78765.html

W latach 80 XVII wieku planowano przebudowę kaplicy. Niestety, sprzeciw proboszcza z Osetnika na wiele lat odsunął te działania, za co został ukarany apopleksją. Kiedy wyraził zgodę na budowę, choroba ustąpiła. Historia ta jest jednym z 6 cudów opisanych na polichromii na emporach w kościele.

Wybuch Wielkiej Wojny Północnej sprawiły, że przebudowa została przesunięta w czasie. Chwalęcin stał się jeszcze bardziej znanym miejscem, kiedy na Warmii wybuchła epidemia dżumy (1709-1711). Po wygaśnięciu zarazy kapituła zdecydowała, że jako wotum za odejście choroby powstanie nie kaplica, a kościół. Ostatecznie, w 1715 roku, po zbadaniu uzdrowień i cudów zadecydowano o budowie.

Projekt kościoła nawiązuje do sanktuarium w Świętej Lipce.Powstawał w latach 1720-1728, na miejscu wcześniej wybudowanych kaplic: w 1570 roku i początku 1675-67 roku. Prace budowlane zlecono mieszkającemu od wielu lat w Ornecie, a pochodzącemu z Westfalii, mistrzowi Janowi Krzysztofowi Reimersowi. Na pewien czas zostały one przerwane z powodu śmierci Reimersa. Kiedy kapituła przekazała osiem tysięcy florenów, budowę dokończył, według planów zostawionych przez Reimersa, nieznany z imienna mistrz budowlany.

Wyposażenie kościoła było stopniowo uzupełniane przez cały XVIII wiek. We wnętrzu świątyni pozorne sklepienie krzyżowe z lunetami pokryte jest piękną polichromią z czternastoma scenami Legendy Krzyża Świętego. Malowidła wykonane są na drewnie i pokrywają całe sklepienie. Jest ona dziełem Jana Lossau z Braniewa( 1722-1788). Prawdopodobnie był on uczniem Giovaniego Battisty Tiepielo, wielkiego mistrza fresków barokowych z Wenecji.Lossau pracował nad polichromią w latach 1748 - 1749. W zamyśle wzorował się na Andrei Pozzo, włoskim jezuicie.

Bogato zdobione są również ołtarze wybudowane w Reszlu i dodane w 1730 roku. Niemal całe wyposażenie wnętrza i malowidła pochodzą z lat 30. i 40. XVIII wieku. Neoklasycystyczna fasada pochodzi z 1830 roku. Narożne kaplice wybudowano w latach 1820-1836. W 1836 r. kościół otoczono odpustowym dziedzińcem.Z myślą o pielgrzymkach w latach 1820- 1836 zbudowano krużganki

Dzisiaj pielgrzymi rzadko zaglądają do Chwalęcina. Tylko w niedzielę odprawiana jest jedna msza święta.

Ciekawostka

To w Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie reżyser Jan Jakub Kolski kręcił w 2009 roku zdjęcia do filmu "Wenecja".

Źródła

1.http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/3681,chwalecin-miniaturowe-sanktuarium.html.
2.http://orneta.wm.pl/.
3.http://orneta.wm.pl/3354-9672,Sanktuarium-w-Chwalecinie,78765.html.
4.http://dziedzictwo.ekai.pl/@@chwalecin_kosciol_sw_krzyza.
5.http://web.archive.org/web/20061209191534/http:/www.naturjan.home.pl/zabytki/source/4.htm.
6.http://pl.wikipedia.org/wiki/Chwal%C4%99cin_%28wojew%C3%B3dztwo_warmi%C5%84sko-mazurskie%29.