Pomnik Michała Kajki w Ełku

Fot. Mirosław Podsiadły
http://elk-lyck.blogspot.com

Fot. ze zbiorów Łukasza Myszki
http://elk-lyck.blogspot.com

Ełcki monument, poświęcony postaci mazurskiego poety ludowego, artysty i działacza, Michała Kajki, wykonany w 1958 r. przez Balbinę Świtycz-Widacką.

Opis

Pomnik przedstawia nadnaturalnej wielkości postać poety, wykonaną z naturalnej barwy piaskowca, osadzoną na granitowej podstawie. Na cokole pierwotnie umieszczony był mosiężny napis „Michałowi Kajce – Rodacy – 1958 r.”. Rzeźba przedstawia Kajkę w sposób dość realistyczny – wręcz tradycyjny. Poeta trzyma w ręku znak Rodła, symbol uczestnictwa w walce o polskość, u stóp Kajki umieszczono postaci dwojga dzieci.

Lokalizacja

Monument mieści się Parku Miejskim, położonym w centrum Ełku (ulice: Armii Krajowej, Małeckich, 3 Maja i Mickiewicza).

Historia

Inicjatywa wzniesienia pomnika Kajki zrodziła się w związku z okazją jubileuszu 100-lecia urodzin poety. W 1957 r. z inicjatywy Związku Literatów Polskich w Olsztynie powołano Komitet Obchodów Setnej Rocznicy Urodzin Poety Mazurskiego Michała Kajki, w składzie którego znalazło się 22 członków – przedstawicieli elit ówczesnej władzy. Na przewodniczącego wybrano Jerzego Cichowicza – urzędnika powiatowego, aktywnego działacza Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego i przewodnika, który z tej racji świetnie znał historię rodziny Kajków oraz dzieje regionu. Podczas wspólnego posiedzenia z zarządem komitetu olsztyńskiego ustalono, że kulminacją obchodów Kajkowskich będzie odsłonięcie jego pomnika w Ełku w 1958 r. Środki pieniężne na ten cel pozyskano ze zbiórek społecznych: w Olsztynie wydrukowano cegiełki. Społeczny Komitet Kajkowski w Ełku otrzymał 17 282 cegiełek na sumę 111 660 złotych. W ciągu niespełna roku rozprowadzono cegiełki wartości 49 482 złotych – w samym Olsztynie i województwie olsztyńskim (do akcji włączono również Białostocczyznę i okolice Łomży) zebrano w ten sposób ponad 400 tysięcy złotych, które wydano na zapłatę za wykonanie pomnika i na wydanie dwóch tomów wierszy Michała Kajki. Prace projektowe cokołu pod pomnik w centrum parku w Ełku zlecono dwóm inżynierom z Białegostoku: ? Wiechowskiemu i ? Surdylowi ze Związku Polskich Artystów Plastyków. Projektantem artystycznym i wykonawcą pomnika poety była artystka Balbina Świtycz-Widacka z Olsztyna. Koszt wykonania pomnika wartości 80 tysięcy złotych pokrył komitet obchodów w Olsztynie, natomiast koszty wykonania cokołu i pozostałej robocizny przy montażu pomnika w kwocie 41 tysięcy złotych poniósł Komitet w Ełku.
Uroczyste odsłonięcie pomnika miało miejsce 28 września 1958 r. Do Ełku przybyli wówczas przedstawiciele kultury i władz centralnych, a także liczni warmińscy i mazurscy poeci i pisarze (m.in. Melchior Wańkowicz, który poznał Kajkę w 1935 r.). Odsłonięcia pomnika dokonał wiceminister Janusz Zaorski.

Ciekawostki

• Po zakończeniu uroczystości w swoim felietonie w „Trybunie Ludu” Melchior Wańkowicz skrytykował organizatorów uroczystości, zarzucając im rozrzutność (obiad dla gości imprezy w Restauracji „Turystycznej” – obecnym Hotelu „Rydzewski”)
• Pomnik odgrywał ważną rolę w życiu miasta, np. spod niego ruszał Ogólnopolski Wyścig Kolarski im. Michała Kajki.

Bibliografia

1. Bobowik, Alfons: Michał Kajka w powojennej historii Ełku i powiatu ełckiego / Alfons Bobowik // „Rocznik Ełcki”. – T. 28, (2009), s. 115-120.
2. Nicowski, Leszek: Michał Kajka / Leszek Nicowski // „Ełcka Gazeta Tygodniowa”. – 1996, nr 19, s. 14.

Zobacz też

• zdjęcia z 1958 r. w blogu elk-lyck: http://elk-lyck.blogspot.com